آن‌طورکه مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا می‌گوید، با آغاز محدودیت‌های کرونایی در کشور، تردد در جاده‌های کشور معادل 35 درصد کاهش پیدا کرده است. به‌تبع، کلان‌شهرها نیز با نسبت مشابه با کاهش ترافیک روبه‌رو شده‌اند؛ اما در یک تناقض آشکار، شاهد آن هستیم که باز با آغاز فصل سرد سال، پدیده وارونگی هوا رخ داده و آلودگی هوا تشدید شده است. به نظر می‌رسد که باز هم متهم ردیف اول خودروها هستند.
به اعتقاد متخصصان هواشناسی، معمولاً در فصل پاییز و زمستان که هوا رو به سردی می‌رود، پدیده نشست هوا یا همان وارونگی در سطح زمین رخ می‌دهد. اگر در این حالت حرکت صعودی هوا وجود نداشته باشد، آلاینده‌های موجود در سطح زمین باقی خواهند ماند. آلودگی هوا در شب‌هنگام در عمق حدود یک کیلومتر بالاتر از سطح زمین حبس می‌شود و چون هوای سرد سنگین و بدون حرکت است، آلودگی تجمیع می‌شود و لایه‌های پایینی ثابت می‌مانند.
بروز دوباره این پدیده، درست در روزهایی که تردد خودرو در سطح شهرهای بزرگ به طرز چشم‌گیری کاهش پیدا کرده است، بار دیگر بحث آلایندگی خودروها به‌ویژه خودروهای فرسوده را یادآور شد. از یک سو، این بحران به دلیل کیفیت پایین بنزین قلمداد می‌شود و از سوی دیگر، پای خودروسازان به جهت کیفیت ساخت محصولات آنها وسط کشیده می‌شد. البته در این میان، نبود سازوکار مشخصی به‌منظور تعیین تکلیف خودروهای فرسوده نیز بی‌تأثیر نیست.
به نظر می‌رسد ارتباط آلودگی هوا با کیفیت بنزین منتفی است، چراکه شرکت کنترل کیفیت هوای تهران می‌گوید منشأ بیش از ۸۰ درصد از آلودگی وسایل نقلیه شهر تهران مربوط به کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها بوده شده که البته سوخت مصرفی هیچ‌کدام از آنها بنزین نیست. بررسی‌های سازمان ملی استاندارد و شرکت ملی پالایش و پخش نیز این امر را تصدیق می‌کنند؛ بنابراین نمی‌توان خرده‌ای به خودروهای متعارف تولیدی گرفت. دست‌آخر تنها یک کاندیدا برای آلودگی باقی می‌ماند؛ خودروهای فرسوده!
بحران تکراری فرسوده‌ها و آلودگی هوا در فصل سرما
باید اعتراف کرد که میزان وخامت حضور و تردد خودروهای فرسوده هرساله تنها در فصل سرما به‌صورت مقطعی مطرح می‌شود و با بهبود شرایط اقلیمی در فصل گرما دوباره از یادها می‌رود. چرایی استفاده از واژه بحران برای آلایندگی خودروهای فرسوده به این دلیل است که تنها در سال ۹۷ بیش از ۳ هزار نفر از افراد بالای ۳۰ سال تهرانی، به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست دادند.
از سوی دیگر هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تحمیلی ناشی از آلودگی هوا به طرزی فزاینده افزایش یافته که تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و بازار کسب‌وکار فقط بخشی از آن است. شنیده‌ها حاکی از آن است که طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی این هزینه در ایران بیش از ۳۰ میلیارد دلار و به‌عبارت‌دیگر معادل ۲.۴۸ درصد تولید ناخالص ملی است.
موتورسیکلت‌ها را فراموش نکنیم
آمارها نشان می‌دهد نمی‌توان تمام تقصیر آلودگی هوا را به گردن خودروهای فرسوده انداخت. چراکه گفته می‌شود در حال حاضر ۱۲ میلیون موتورسیکلت شماره‌شده در سطح کشور وجود دارد که از این میان حدود ۳۰۰ هزار دستگاه با پیمایش بیش از ۲۰۰ کیلومتر در روز، در زمره موتورهای پرتردد محسوب می‌شوند. به دلیل احتراق ناقص سوخت در موتورسیکلت‌های کاربراتوری، میزان انتشار آلاینده‌ها توسط هر موتورسیکلت ۱۸ برابر یک خودروی سواری است.
این را هم بدانیم که ذرات خروجی از اگزوز هر 10 موتورسیکلت کاربراتوری، معادل یک اتوبوس دیزلی است. موتورسیکلت‌های کاربراتوری از جمله عوامل اصلی آلودگی صوتی در مناطق شهری هستند و می‌توانند تا 80 دسی‌بل آلودگی صوتی ایجاد کنند.
با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد که تصمیمات مربوطه مبنی بر نوسازی خودروهای فرسوده و از رده‌خارج‌کردن آنها اگر نگوییم که بی‌ثمر بوده است، چنان‌چه مشاهده می‌شود، کمترین میزان تأثیر را داشته است.
بیشتر بخوانید
- پیش‌شرط‌های آزادسازی قیمت خودرو چیست؟َ
- مراحل و شرایط اسقاط خودروهای فرسوده چیست؟
- برنامه شورای رقابت برای کنترل قیمت خودرو چیست؟
- پیش‌بینی قیمت خودرو تا پایان سال 99
- آیا روند تولید خودرو تا پایان سال به نفع خریدار است؟
- ناگفته‌های قرعه‌کشی خودرو
