انواع رله ماشین نقش حیاتی در عملکرد صحیح سیستم برق خودرو ایفا می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر رله استارت خودرو با مشکل روبه‌رو شود، ممکن است ماشین روشن نشود. عملکرد سایر قطعات برقی نیز وابسته به سلامت انواع رله های خودرو است. به زبان ساده، رله نوعی کلید برق خودکار است که وظیفه قطع و وصل جریان برق در مدار الکتریکی را بر عهده دارد. اگر می‌خواهید با انواع رله خودرو و وظایف هر یک از آن‌ها آشنا شوید و مهم‌ترین نشانه های خرابی انواع رله های ماشین را بشناسید، این مطلب را در مجله همراه مکانیک تا پایان دنبال کنید.
رله ماشین چیست؟
برای درک بهتر عملکرد رله های ماشین باید ابتدا بدانیم که رله خودرو چیست. رله در ماشین نوعی کلید یا سوئیچ اتوماتیک است که برای کنترل جریان برق در مدار الکتریکی کاربرد دارد. در واقع، قطع و وصل جریان برق در مدارهای الکتریکی ماشین با استفاده از عملکرد رله صورت می‌گیرد. رله یک قطعه الکترومغناطیسی فعال است که می‌توان از راه دور با استفاده از یک سیگنال ضعیف آن را کنترل کرد که این اتفاق معمولا با دستور ECU در ماشین رخ می‌دهد. به‌همین دلیل، با استفاده از انواع رله در ماشین می‌توان فرآیند قطع و وصل جریان برق را به‌صورت خودکار مدیریت کرد.
کار رله در ماشین چیست؟
حالا که با رله آشنا شدید حتما برایتان سوال است که کار رله ماشین چیست. باید گفت که وظیفه انواع رله ماشین، قطع و وصل جریان برق در مدارهای الکتریکی است. استفاده از رله باعث می‌شود نیاز به سیم‌کشی در مدارهای الکتریکی خودرو کاهش پیدا کند. چراکه یک رله می‌تواند به‌گونه‌ای طراحی شود که همزمان با دریافت یک سیگنال فرمان، چندین مدار الکتریکی را قطع یا وصل کند.
کاهش میزان سیم‌کشی موجب ایجاد ساختار منطم‌تر در سیستم برق خودرو می‌شود که کار را برای تعمیر قطعات برقی ماشین آسان‌تر می‌کند. ضمن اینکه با کم‌شدن میزان سیم استفاده شده، تلفات انرژی الکتریکی نیز کاهش پیدا می‌کند.
یکی از نقش‌های جانبی انواع رله خودرو، حفاظت از سوئیچ‌های حساس در قطعات الکتریکی است. اگر قرار باشد از ابتدا جریان الکتریکی پرقدرت به صورت مستقیم به برخی از سوئیچ‌های فرمان کوچک در قطعات برقی خودرو انتقال یابد، این اتفاق می‌تواند باعث ایجاد جرقه و سوختن سوئیچ‌ها شود. رله مدار قدرت را از فرمان جدا می‌کند و در نتیجه نقش حفاظتی از قطعات برقی حساس در خودرو را دارد.
مکانیزم عملکرد رله ماشین چگونه است؟
ساختمان رله پیچیدگی زیادی ندارد و معمولا از یک سیم پیچ به دور هسته فلزی با خاصیت مغناطیسی به همراه یک یا چند کنتاکت تشکیل می‌شود. در حالت عادی، یک رله دارای ۴ یا ۵ پایه است؛ اما ممکن است بسته به نقش انواع رله ماشین، تعداد پایه‌های آن‌ها بیشتر شود.
برای توضیح مکانیزم عملکرد رله خودرو از یک مثال استفاده می‌کنیم. رله بوق در ماشین را در نظر بگیرید. وقتی شما بوق خودرو را فشار می‌دهید، یک جریان الکتریکی ضعیف (در حد 0.5 آمپر) در قالب سیگنال به پایه‌های فرمان رله ارسال می‌شود. این جریان الکتریکی از سیم پیچ رله عبور می‌کند و و به این ترتیب هسته فلزی رله بوق به آهنربا تبدیل می‌شود.
درون انواع رله ماشین یک تیغه فلزی شبیه به اهرم وجود دارد که مدار برق بوق خودرو را کنترل می‌کند. با فعال شدن آهنربای الکتریکی رله، تیغه فلزی به سمت آن جذب می‌شود. به این ترتیب، دو سر مدار پرقدرت به یکدیگر متصل می‌شوند و سپس، جریان برق اصلی به بوق خودرو ارسال شده و صدای آن ایجاد می‌شود. تمام این فرآیند ظرف مدت‌زمان چند صدم ثانیه انجام می‌شود. بلافاصله بعد از جریان اولیه ورودی به رله، هسته فلزی آن خاصیت آهنربایی خود را از دست داده و در نتیجه تیغه فلزی به موقعیت اولیه خود برمی‌گردد و مدار قطع می‌شود. سایر انواع رله های خودرو نیز سازوکار مشابه دارند.
البته ناگفته نماند در برخی از خودروهای مدرن از رله حالت جامد استفاده می‌شود که هیچ قطعه متحرکی در ساختار آن‌ها نیست. این نوع رله‌ها با استفاده از نیمه‌هادی‌ها فرآیند قطع و وصل مدار را انجام می‌دهند. مزیت رله حالت جامد، عمر مفید طولانی‌تر نسبت به رله الکترومغناطیس است. البته این قطعات قیمت بالایی دارند و تنها در خودروهای مدرن و گران‌قیمت استفاده می‌شوند.
اگر به فکر تعویض ماشین و ارتقای آن هستید، می‌توانید خودروی خود را بدون دردسر و با بهترین قیمت در همراه مکانیک بفروشید.
تفاوت فیوزها و رله های ماشین
گاهی اوقات برخی از راننده‌ها حین بررسی اطلاعات دفترچه راهنمای ماشین خود، انواع رله خودرو را با فیوزها اشتباه می‌گیرند. براساس توضیح ارائه‌شده، رله و انواع آن قطعات الکترونیکی هستند که برای قطع و وصل مدارها استفاده می‌شوند. در حالی‌که وظیفه فیوز در خودرو به عنوان قطعه حفاظتی متفاوت است و وقتی میزان جریان برقی عبوری از یک مدار بیش از حد مجاز شود، جریان را قطع می‌کند تا جلوی آسیب رسیدن به قطعات برقی ماشین را بگیرد.
رله نوعی کلید الکترومغناطیسی است که نقش عمل‌گر را دارد. رله یک‌بارمصرف نیست. در حالی که فیوز قطعه‌ای یکبار مصرف است. چرا که وقتی فیوز عمل می‌کند، سیم داخلی آن ذوب شده و مدار انتقال برقی قطع می‌گردد. در این حالت فیوز می‌سوزد و باید آن را جایگزین کنید.
از طرف دیگر، رله قطعه‌ای فعال است که با استفاده از سیگنال دریافتی اقدام به قطع و وصل مدار الکترونیکی می‌کند. در حالی‌که فیوز قطعه‌ای غیرفعال است که از جایی در خودرو دستور نمی‌گیرد و به محض تشخیص عبور جریان بیش از حد مجاز، وارد عمل می‌شود.
انواع رله ماشین
تا اینجا بررسی کردیم رله چیست و چگونه کار می کند. در این قسمت لازم است به معرفی انواع رله ماشین براساس کاربرد بپردازیم. دقت داشته باشید تعداد رله ها در خودروهای مختلف یکسان نیست.
1. رله دوبل
در بین انواع رله خودرو، مهم‌ترین قطعه رله دوبل است. به‌عنوان مثال، رله دوبل پراید را در نظر بگیرید. این قطعه است که برق را از باتری به کامپیوتر خودرو انتقال می‌دهد تا امکان صدور دستورات لازم برای عملکرد سایر قطعات ماشین مهیا شود. وقتی سوئیچ خودرو را در حالت روشن یا ON قرار می‌دهید، رله دوبل فعال می‌شود و به‌این‌ترتیب، برق باتری به کامپیوتر ماشین انتقال می‌یابد. به این ترتیب، سایر قطعات خودرو در حالت آماده‌به‌کار قرار می‌گیرند.
2. رله استارت
وظیفه رله استارت، کنترل جریان برق مورد نیاز برای استارت‌زدن خودرو است. وقتی استارت می‌زنید، رله استارت مدار انتقال جریان برق به شمع موتور را متصل می‌کند تا به این ترتیب، شمع‌ها جرقه زده و عملیات احتراق برای روش شدن موتور انجام بگیرد. شما باید نسبت به نشانه های خرابی رله استارت حساس باشید؛ چراکه این اتفاق مانع از روشن شدن ماشین می‌شود.
3. رله اینترلاک
گاهی اوقات نباید دو عمل در خودرو به صورت همزمان انجام شوند. به عنوان مثال، ممکن است یک خودرو به‌گونه‌ای طراحی شود که وقتی صندوق عقب باز است، امکان استارت خوردن نداشته باشد. برای جلوگیری از انجام همزمان این دو اتفاق در خودرو از رله اینترلاک استفاده می‌شود که به‌نوعی نقش افزایش ایمنی را دارد.
4. رله معمولی
ساده‌ترین قطعه در بین انواع رله 405 و دیگر خودروها، رله معمولی است که وظیفه قطع و وصل مدار برق یک قطعه را بر عهده دارد. به‌عنوان مثال می‌توان به رله چراغ‌های جلو در خودرو اشاره کرد.
5. رله زماندار
برخی از انواع رله های خودرو از نوع زماندار هستند. به‌عنوان مثال، می‌توان به رله چراغ سقف داخل ماشین اشاره کرد که بعد از بستن درب خودرو چند ثانیه روشن می‌ماند و سپس به‌صورت خودکار خاموش می‌شود. همچنین انواع رله فن رادیاتور نیز از نوع زماندار هستند که بعد از خنک‌شدن آب رادیاتور، خاموش می‌شوند.
6. رله فلاشر
گاهی اوقات نیاز به قطع و وصل پیوسته یک مدار الکتریکی در خودرو داریم. به عنوان مثال، وقتی فلاشر ماشین را روشن می‌کنید، چراغ‌ها دائما روشن و خاموش می‌شوند. برای کنترل این نوع مدارهای الکتریکی از رله فلاشر استفاده می‌شود.
راهنمای پیدا کردن موقعیت انواع رله ها در خودرو
معمولا انواع رله ماشین از نظر ظاهر شکلی شبیه به مکعب‌مستطیل با تعدادی پایه فلزی دارند. ضمن اینکه روی بدنه هر رله نیز معمولا یک شماره سریال مشخص درج می‌شود. شما با استفاده از شماره سریال درج‌شده روی رله با مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو، می‌توانید کاربرد دقیق آن را تشخیص دهید. معمولا در دفترچه راهنمای هر خودرو، نمودار شماتیک موقعیت قرارگیری انواع رله ماشین وجود دارد. به‌عنوان مثال می‌توانید در مطلب جعبه فیوز ساینا تصاویر محل قرارگیری رله‌های این خودرو را مشاهده کنید.
علائم خرابی انواع رله خودرو
مهم‌ترین نشانه خرابی انواع رله ماشین، کار نکردن قطعات برقی است. هرچند رله قطعه یکبار مصرف نیست؛ اما به مرور زمان، کنتاکت‌های داخلی رله به دلیل جرقه زدن می‌سوزند یا به‌دلیل سایش بیش‌ازحد از بین می‌روند و در نتیجه دیگر کار نمی‌کنند.
معمولا قبل از از کار افتادن قطعات برقی، نشانه‌های دیگری مانند ضعیف شدن یا عملکرد متناوب آن‌ها نیز ظاهر می‌شوند که ممکن است به دلیل خرابی رله اتفاق بیفتند. مثلا اگر نور چراغ‌های خودرو ضعیف شد یا شیشه بالابر ماشین روان کار نکرد، باید نسبت به خرابی احتمالی رله آن‌ها شک کنید.
گاهی اوقات رله زمانی خراب می‌شود که در حال استفاده از قطعه برقی در ماشین هستید. در این حالت وقتی مدار برق آن قطعه را قطع می‌کنید، همچنان به کار خود ادامه می‌دهد. به‌عنوان مثال ممکن است چراغ خودرو بعد از قطع کردن نیز روشن بماند.
خرابی انواع رله خودرو می‌تواند با صدا نیز همراه باشد. معمولا فعال شدن رله‌ها با صدایی شبیه به تیک‌تیک یا تق‌تق همراه است که از ناحیه جعبه فیوز به گوش می‌رسد. وقتی رله در آستانه خرابی قرار می‌گیرد، دائما قطع و وصل می‌شود و مدام صدای تیک‌تیک از سمت جعبه فیوز شنیده می‌شود. البته برای تشخیص قطعی خرابی رله ماشین باید این قطعه را تست کنید.
دلایل خرابی انواع رله در ماشین
همان‌طور که اشاره کردیم، به مرور زمان کنتاکت‌های رله‌های ماشین دچار سوختگی یا سایش شدید می‌شود و در‌نتیجه عمر مفید آن‌ها به پایان می‌رسد. اما گاهی اوقات ممکن است دلایل دیگری باعث خرابی انواع رله ماشین شوند.
یکی از این دلایل، عبور جریان الکتریکی بیش از حد مجاز از رله است. هر رله برای عبور مقدار جریان مشخصی طراحی شده و در صورت عبور جریان قوی‌تر به دلیل گرمای شدید، آسیب می‌بیند.
نوسانات ولتاژ برق نیز می‌تواند سیم پیچ رله را در معرض آسیب قرار دهد و باعث خرابی رله ماشین شود. رانندگی طولانی‌مدت در محیط‌های با آب و هوای گرم و مرطوب نیز باعث کوتاه‌شدن عمر مفید رله‌ها می‌شود. گاهی اوقات نیز در اثر ضربه‌های شدید ناشی از تصادف، انواع رله خودرو خراب می‌شوند.
کلام پایانی
آنچه باید درباره وظایف انواع رله ماشین بدانید را در این مطلب بررسی کردیم. توجه داشته باشید که نشانه های خرابی انواع رله خودرو با خرابی برخی دیگر از قطعات ماشین مشترک است. به‌همین دلیل، در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های ذکر شده نباید تنها نسبت به خرابی رله ماشین شک کنید. اگر آشنایی کافی با سیستم برق خودرو ندارید، حتما بررسی این موضوع را به کارشناسان و تعمیرکاران متخصص بسپارید.
