دسته‌موتور خودرو، یکی از اجزاء مهم و اصلی موتور است که نقش مهمی در سلامت موتور بر عهده دارد. محل قرارگیری آن، اغلب بین گیربکس و شاسی یا موتور و شاسی است که طبیعتاً بر حسب نوع خودرو متفاوت خواهد بود. در این مقاله از مجله همراه مکانیک، قصد داریم به بررسی کامل این قطعه بپردازیم. برای آشنایی بیشتر با این قطعه مهم خودرو، با ما همراه باشید.
دسته‌موتور خودرو چیست؟
دسته‌موتور خودرو قطعه‌ای از مجموعه موتور خودرو است که به عنوان تکیه‌گاه موتور، وظیفه تحمل وزن و سنگینی مجموعه موتور و گیربکس خودرو را بر عهده دارد.و ظیفه خارج‌کردن لرزش‌های ناشی از عملکرد موتور یا جذب تکان‌های تولید‌شده بر اثر عبور از پیچ‌های تند یا دستاندازها نیز بر عهده آن است. این قطعه به عنوان یک پایه نگهدارنده، گیربکس و موتور را به شاسی و بدنه خودرو متصل می‌کند. بالانس دیگر قطعات خودرو نیز بر اساس موقعیت آن صورت می‌گیرد.
انواع دسته‌موتور خودرو
این قطعه خودرو نیز مانند سایر قطعات، در مدل‌ها و جنس‌های مختلف تولید می‌شود. اگرچه بسته به نوع خودرو جنس و نوع دسته‌موتور متفاوت خواهد بود، اما تمایل اکثر شرکت‌های خودروسازی به استفاده از نوع مکانیکی یا پلاستیکی است.
به‌طورکلی پنج نوع دسته‌موتور رایج و شناخته‌شده وجود دارد :
- مکانیکی یا پلاستیکی
- هیدرولیکی – Hydraulic Mounts
- فنری – Resilient Mounts
- صلب یا فلزی – Rigid or Metal Mounts
- الکترونیکی – Electronic Mounts
دسته‌موتور مکانیکی یا پلاستیکی
نوع مکانیکی یا پلاستیکی، ساختار ساده‌ای دارند و البته ارزان‌تر نیز هستند و از یک قطعه لاستیکی ساده با قابلیت ارتجاعی تشکیل شده‌اند که بر اساس همین خاصیت، ضربات و تکان‌های موتور و گیربکس را جذب می‌کنند.
دسته‌موتور هیدرولیکی
نوع هیدرولیکی، شامل یک پایه فلزی فنری، یک قطعه پلاستیکی با خاصیت ارتجاعی و یک سیال هیدرولیک روغنی هستند. در این مدل، عمل دفع و جذب ضربه توسط همین سیال روغنی و دو لایه فنری که در هم قلاب شده‌اند، صورت می‌گیرد.
دسته‌موتور فنری
در این نوع، لایه پلاستیکی به‌کار‌رفته بین قسمت فلزی دسته‌موتور و موتور از جنس پلیوراتان است که نسبت به پلاستیک، طول عمر بیشتری دارد. پلیوراتان علاوه بر دوام بیشتر، مقاومت بیشتری نیز در برابر ارتعاشات دارد و در نتیجه در خودروهایی با دسته‌موتور فلزی، به علت عدم انتقال ارتعاشات شدید به کابین خودرو، شاهد سواری نرم‌تری هستیم. این نوع، بیشتردر خودروهایی که موتورهای بزرگ دارند، استفاده می‌شود.
دسته‌موتور صلب یا فلزی
این نوع، مختص خودروهای سبک و کوچک است و به علت نحوه اتصال آنها به شاسی، به این نام شناخته می‌شوند. دسته موتور صلب، توسط اتصالات صلبی، پیچ یا جوش به شاسی متصل می‌شود. نکته منفی این نوع دسته‌موتور و نحوه اتصال آن، عدم جذب ارتعاشات موتور در دورهای بالا است که قطعاً سبب آسیب به موتور خودرو می‌شود.
دسته‌موتور الکترونیکی
یکی از جدید‌ترین انواع دسته‌موتور‌های روز دنیا ، نوع الکترونیکی هستند. عمل جذب ارتعاشات موتور توسط آن، با استفاده از یک کنترلر صورت می‌گیرد که با توجه به میزان ارتعاشات و دور موتور، ضربات وارده را دفع می‌کند. پیشرفته‌ترین نوع این engine mount، عمل دفع ضربات را با تولید ارتعاشاتی در جهات مخالف ارتعاشات واردشده به موتور انجام می‌دهد.
محل قرارگیری دسته‌موتور خودرو
تعداد دسته‌موتور‌ها و محل قرارگیری آنها بر اساس نوع موتور و طراحی آن متفاوت است. برای مثال، در خودروهایی که موتور به صورت عرضی قرار گرفته و محور محرک در قسمت جلو است، معمولا سه دسته موتور به صورت دو عدد در پایین و یک عدد در بالا استفاده می‌شود؛ اما در خودروهایی که موتور به صورت طولی در راستای اتاق و شاسی قرار گرفته است، engine mount در دو سمت موتور نصب می‌شود.
اغلب خودروهای موجود در ایران، دارای 3تا 5 دسته‌موتور هستند که یکی از بالا و دو تا از پایین به پوسته موتور خودرو متصل می‌شوند. آسیب‌دیدگی engine mount بالایی، اغلب هزینه‌بر و خطرناک است و سبب کج‌شدن موتور یا پارگی تسمه‌تایم می‌شود. اگرچه تحمل وزن موتور بیشتر بر عهده دسته موتور پایینی است، اما خرابی آن به شدت دسته موتور بالایی خطرناک نیست.
علت خرابی دسته‌موتور خودرو
همان‌طور که در بخش‌های قبلی گفته شد، وظیفه دسته‌موتور، جذب و تحمل تکان‌های ناشی از ضربات واردشده به خودرو است. حال به طور کلی اگر این تکان‌ها و ضربات از حد معمول شدیدتر باشد، مانند هر قطعه پلاستیکی دیگری، این قطعه خودرو هم هنگام فشار دچار آسیب‌دیدگی و شکستگی می‌شود. علت آسیب‌دیدن این قطعه در خودروهای مختلف متفاوت است؛ به‌طور مثال، در خودروهای سواری و سدان، این آسیب می تواند بر اثر تیک‌آف‌های شدید اتفاق بیافتد یا در خودروهای کراس‌اوور و شاسی‌بلند، بر اثر پیچش‌های شدید شاسی یا بازی‌کردن زیاد رخ بدهد.
از علل خرابی دسته‌موتور خودرو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شتاب‌گیری‌های ناگهانی که باعث لگد موتور می‌شود
- عبور با سرعت از دست‌انداز‌های بزرگ
- تیک‌آف
- تنظیم نبودن موتورکه بالطبع باعث لرزش شدید آن می‌شود
- مشکلات سیستم کلاچ که سبب ایجاد لرزش در موتور می‌شود
- خرابی یا ضعف در سیستم تعلیق یا جلوبندی خودرو
- آسیب‌دیدن و ضربه‌خوردن شاسی خودرو
- خرابی چهار‌شاخ گاردان در خودروهای محورعقب متحرک
- عدم قرارگیری صحیح دسته‌موتور خودرو در جای مناسب
در نهایت بهتر است بدانید که مهم‌ترین و رایج‌ترین علت آسیب‌دیدن این خودرو، اعمال فشار بیش‌از‌حد به آن است که اکثراً در نتیجه تیک‌آف یا عبور پرسرعت از دست‌انداز‌های بلند اتفاق می‌افتد. اصولاً حرکت‌هایی مثل شتاب‌گیری ناگهانی یا هر حرکت دیگری که منجر به لگداندازی موتور شود، قطعا آسیب‌دیدگی engine mount را به دنبال خواهد داشت. البته جنس نامرغوب این قطعه و عدم تنظیم صحیح موقعیت آن نیز از دیگر علل رایج خرابی آن است.
نشانه‌های دسته‌موتورآسیب دیده
از نشانه‌های واضح خرابی این قطعه، پایین رفتن موتور از جای اصلی خود است که به راحتی با چشم قابل مشاهده است و در اصطلاح مکانیکی، می‌گویند که موتور پایین کشیده است و بهتر است هر چند وقت یک‌بار، وضعیت موتور خودرو را بررسی کنید. دسته موتورهای لاستیکی آسیب‌دیده از محل اتصال دچار پارگی یا شکستگی می‌شوند و نوع هیدرولیکی نیز نشتی روغن دارند که هر دو مورد به راحتی قابل‌مشاهده است.
یکی دیگر از نشانه‌های بارز خرابی این قطعه، لرزش‌های آشکار و غیر‌معمول در حین حرکت است که به‌وضوح داخل کابین خودرو نیز حس می‌شود. همچنین صدای تلق‌تلق خودرو هنگام عبور از دستاندازها نیز یکی دیگر از نشانه‌های خرابی engine mount است. فراموش نکنید که آسیب‌دیدگی یکی از دسته‌موتور‌ها، سبب آسیب‌دیدگی سایر engine mount نیز می‌شود؛ پس در صورت دیدن نشانه‌های آسیب، سریعاً نسبت به تعمیر و تعویض آن اقدام کنید.
پیش‌گیری از آسیب‌دیدن دسته‌موتور خودرو
در نهایت با توجه به موارد گفته‌شده، سوال اساسی این است که اصولاً چگونه از آسیب‌دیدگی و معیوب‌شدن دسته‌موتور خودرو جلوگیری کنیم. ساده‌ترین روش‌های پیش‌گیری از آسیب‌دیدن دسته موتور، بررسی دورهای و مرتب آن است. مثلاً هنگام تعویض روغن‌موتور، را نیز بررسی کنید؛ همچنین با رعایت اصول صحیح رانندگی و رسیدگی به‌موقع به مشکلات مجموعه موتور، تا حد زیادی می‌‌توانید از آسیب‌دیدگی این قطعه پیش‌گیری کنید.
بیشتر بخوانید
