کلمه آتش‌سوزی خودرو برای ایرانیان، تداعی‌کننده تصاویری هم‌چون انفجار خودروهای دوگانه‌سوز حین سوخت‌گیری، مشتعل‌شدن پژو 405 در سال‌های پایانی دهه هشتاد خورشیدی و آتش‌سوزی اتومبیل‌ها در تصادفات شدید است. خودروها قطعاتی صنعتی هستند و همانند هر ماشین دیگر، امکان ایجاد حادثه توسط آن‌ها یا برای آن‌ها وجود دارد که یکی از این حوادث، آتش‌سوزی است.
بنا بر اعلام انجمن پیش‌گیری از آتش‌سوزی ایالات متحده، بیست درصد از کل آتش‌سوزی‌هایی که در این کشور اتفاق می‌افتد، مربوط به آتش‌سوزی خودرو است. شناخت نکات ایمنی خودرو برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی‌ها، اهمیت دارد؛ چراکه وقوع آتش‌سوزی در خودروها، به‌راحتی جان راننده و سرنشینان را به خطر می‌اندازد.
آتش‌سوزی خودرو، رویدادی نادر اما امکان‌پذیر!
باید به این نکته توجه داشت که وقوع آتش‌سوزی در خودرو، اتفاق نادری است. معمولا چند عامل در وقوع یک آتش مشارکت دارند و به‌ندرت تنها یک عامل موجب آتش‌سوزی خودرو می‌شود. اکثر آتش‌سوزی‌هایی که در اتومبیل‌ها رخ می‌دهد، ترکیبی از عوامل انسانی، مکانیکی و شیمیایی را شامل می‌شوند.
حتی اضافه‌شدن عوامل دیگر نیز می‌تواند موجب بروز حوادث پیچیده‌تری شود که در اکثر مواقع، این اتفاق رخ می‌دهد. شناخت عوامل ایجاد آتش‌سوزی در خودرو و کنترل آن، می‌تواند به مالکین وسایل نقلیه کمک کند تا از وقوع رویدادهای این چنینی جلوگیری کنند؛ هرچند تضمین صد درصدی در این خصوص وجود ندارد.
نکته مهم هنگام آتش‌سوزی خودرو، لزوم خروج هرچه سریع‌تر سرنشینان از خودرو است. هنگام وقوع آتش‌سوزی، نباید به دنبال پیداکردن مقصر یا کشف علت واقعه باشید؛ بلکه باید هرچه سریع‌تر جان خود و دیگران را نجات دهید. هم‌چنین اگر متوجه وقوع آتش‌سوزی کوچکی شدید، باید به سرعت با آن مقابله کنید چراکه هیچ آتشی برای همیشه کوچک باقی نخواهد ماند. در ادامه، نگاهی به دلایل وقوع آتش‌سوزی خودرو خواهیم داشت و برخی از علل شایع مشتعل‌شدن اتومبیل‌ها را موردبررسی قرار خواهیم داد. ادامه این مطلب را از همراه مکانیک دنبال کنید.
نقص در طراحی و تولید
وجود نقایص در طراحی و تولید خودرو، به‌تنهایی موجب ایجاد آتش‌سوزی نمی‌شود؛ اما این عامل، می‌تواند در ترکیب با دیگر عوامل، حادثه‌ساز باشد. معمولا خودروسازان با اعلام فراخوان، سعی می‌کنند پیش از همه‌گیرشدن حوادث، خودروهای ناقص را از خیابان‌ها جمع‌آوری کنند؛ اما این مساله در تمامی شرایط صدق نمی‌کند. برای مثال، می‌توان به آتش‌سوزی‌های متعدد پژو 405 در سال‌های پایانی دهه هشتاد خورشیدی اشاره کرد که در ابتدا، تلاش موثری از سوی ایران‌خودرو برای رفع این مشکل صورت نگرفت.
با این وجود، در بازار جهانی شرایط به گونه‌ای دیگر است و هیچ خودروسازی نمی‌خواهد ارزش و اعتبار خود را با تولید خودروهای آتشین زیر سوال ببرد. وجود یک نقص ساختاری در خودرو، اولین جرقه برای شعله‌ورشدن اتومبیل است. از این رو، شناسایی نقایص تولید و رفع سریع آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
قصور در تعمیر و نگه‌داری خودرو
خودروها، ماشین‌های مکانیکی هستند و به همین دلیل، انجام تعمیرات اساسی و سرویس‌های دوره‌ای آن‌ها همانند هر ماشین مکانیکی دیگری مهم است. اگر مالک خودرو در تعمیر و نگه‌داری وسیله نقلیه خود تنبلی کند، خود و سرنشینان را با ریسک‌های متفاوتی مواجه خواهد ساخت که یکی از آن‌ها، وقوع آتش‌سوزی است.
قطعات خراب، اتصالات ضعیف یا مشکلات الکتریکی، ازجمله دلایل آتش‌سوزی خودرو هستند که بر اثر قصور در تعمیر و نگه‌داری اتومبیل به وجود می‌آیند. هم‌چنین خراب‌بودن واشرهای موتور، موجب نشت مواد اشتعال‌زا به بیرون می‌شود و احتمال آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد. برای اطمینان‌یافتن از سلامت فنی اتومبیل خود، گه‌گاهی کاپوت را بالا بزنید و نگاهی به قطعات فنی خودرو بیندازید.
تصادف
بسته به نوع تصادف و محل برخورد، احتمال آتش‌سوزی وجود دارد. معمولا نقاط شکست خودرو، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در تصادفات مچاله شوند و با جذب انرژی، مانع از آسیب‌دیدن قسمت‌های حساس هم‌چون مخازن مایعات شوند. با این حال، واردشدن ضربات شدید به خودرو، موجب نشت مخازن مایعات و ریختن آن‌ها بر روی سطوح می‌شود و البته مقادیر قابل‌توجهی گرما و دود را نیز آزاد می‌کند که ترکیب تمامی این عوامل، می‌تواند موجب ایجاد آتش‌سوزی شود.
برای سرنشینان یک خودروی حادثه‌دیده، دشوار است که میزان خسارات ایجادشده ناشی از یک تصادف را درک کنند. از این رو، به سرنشینان خودروهای حادثه‌دیده توصیه می‌شود که پس از وقوع تصادف، به‌سرعت از خودرو خارج شوند. وقوع آتش‌سوزی پس از تصادف، افراد بسیاری را به کام مرگ کشانده است.
آتش‌سوزی عمدی
چرا یک فرد باید خودرویی را عمدا به آتش بکشد؟ دلیل این کار، می‌تواند خصومت شخصی یا سرپوش‌گذاشتن بر عمل مجرمانه‌ای هم‌چون سرقت قطعات داخلی خودرو باشد. برخی افراد نیز برای تقلب و گرفتن خسارت از بیمه، اقدام به آتش‌زدن خودرو می‌کنند؛ درصورتی‌که عامل خراب‌کاری، همیشه به‌عنوان یکی از دلایل آتش‌زدن عمدی خودرو مطرح بوده است.
باید به این نکته توجه داشت که آتش‌زدن خودرو، کار ساده‌ای است. یک فرد مسلط به این کار، می‌تواند با استفاده از چند کاتالیزور شیمیایی و یک جرقه کوچک، خودرویی را به آتش بکشد. بنابراین، همیشه علت آتش‌سوزی درون خودرو نیست؛ بلکه عوامل خارجی به صورت عمدی ممکن است اتومبیل شما را به آتش بکشند.
گرم‌شدن بیش از حد مبدل کاتالیست
خطر گرم‌شدن بیش از حد مبدل‌های کاتالیزوری، معمولا نادیده گرفته می‌شود؛ در حالی که یک مبدل کاتالیست بیش‌ازحد گرم‌شده، به‌راحتی می‌تواند کف‌پوش خودرو را ذوب کند و موجب ایجاد آتش‌سوزی شود. مبدل‌های کاتالیزوری به دلیل وقوع پی‌درپی واکنش‌های شیمیایی، قطعاتی به‌شدت گرم هستند و عملکرد ناصحیح پیشرانه، می‌تواند این گرما را فزونی بخشد. اگر شمع‌های خودرو کثیف باشند یا به هر دلیل دیگر، موتور گازهای آلاینده بیشتری را نسبت به حالت عادی تولید کند، حرارت مبدل کاتالیست به طور ناخواسته افزایش خواهد یافت؛ تا جایی که ممکن است باعث ایجاد آتش‌سوزی شود.
درجه حرارت معمول یک مبدل کاتالیست، بین 650 تا 870 درجه سانتیگراد قرار دارد؛ حال آن‌که عملکرد نادرست موتور، می‌تواند این حرارت را تا 1090 درجه سانتیگراد افزایش دهد. حتی اگر این حرارت موجب ایجاد آتش‌سوزی نشود، قطعات خودرو را در کوتاه‌مدت فرسوده و مستهلک خواهد کرد.
گرم‌شدن بیش از حد موتور
موتوری که بیش از حد گرم می‌شود، مثالی از یک عامل آتش‌سوزی است که با تشکیل زنجیره‌ای از عوامل دیگر، موجب ایجاد آتش‌سوزی می‌شود. معمولا پیشرانه خودرو به‌تنهایی آتش نمی‌گیرد؛ بلکه با ایجاد حرارت بیش‌ازحد، موجب افزایش مایع‌ها و روان‌کارها می‌شود. وقتی روان‌کارها بیش‌ازحد گرم شوند، از مجراهای خود خارج می‌شوند و روی سایر قطعات خودرو می‌ریزند که این قطعات نیز معمولا بسیار گرم هستند. ترکیب این عوامل و حرارت بالای قطعات درونی خودرو، به‌راحتی می‌تواند یک آتش‌سوزی را ایجاد کند.
حرارت بالای موتور، به دلیل نقایص فنی یا برنامه‌ریزی کامپیوتری ناکارآمد اتفاق می‌افتد؛ ازاین‌رو، خودروسازان با اعلام فراخوان‌ها یا انتشار آپدیت‌های نرم‌افزاری، اقدام به رفع این مشکل می‌کنند. موتوری که بیش‌ازحد گرم شده است، یک مشکل مکانیکی دارد و معمولا دچار ایراد در یک واشر یا رادیاتور است.
نقص در سیستم برق خودرو
نقایص و مشکلات سیستم برقی خودرو، دومین دلیل عمده ایجاد آتش‌سوزی اتومبیل‌ها هستند. باتری 12 ولتی یک خودروی معمولی، می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند. عملیات شارژ و دشارژشدن باتری خودرو، گاز هیدروژن آزاد می‌کند که به‌سادگی قابل‌اشتعال است. سیم‌های باتری نیز ممکن است دچار پارگی یا اتصالی شوند و با ایجاد یک جرقه، گازها و میعانات قابل‌اشتعال را در فضای زیر کاپوت منفجر کنند. مشکلات سیستم برقی خودرو، تنها به قسمت فنی محدود نمی‌شود؛ چراکه سیم‌ها در تمام طول خودرو گسترده شده‌اند و در صورت گرم‌شدن بیش‌ازحد یا ایجاد اتصالی، موجب آتش‌گرفتن فوم صندلی‌ها یا کف‌پوش خودرو می‌شوند.
نشت سوخت
شایع‌ترین عاملی که موجب وقوع آتش‌سوزی خودرو می‌شود، نشت سوخت از سیستم سوخت‌رسانی خودرو است. لوله‌ها و اتصالات پوسیده، به‌راحتی بنزین یا گازوئیل را به بیرون نشت می‌دهند و با پاشیده‌شدن مایع اشتعال‌زا روی قطعات گرم خودرو هم‌چون پیشرانه، خودرو به‌راحتی آتش می‌گیرد. این عامل، موجب وقوع آتش‌سوزی‌های زنجیره‌ای پژو 405 طی سالیان گذشته بود.
در بین تمامی مایعات قابل‌اشتعالی که در خودروها وجود دارد، بنزین خطرناک‌ترین است. بنزین در دمای 7.2 درجه سانتیگراد با وقوع یک جرقه، به‌راحتی شعله‌ور می‌شود. اگر بنزین به دمای حدود 258 درجه سانتیگراد برسد، خودبه‌خود مشتعل می‌شود و به همین دلیل است که پاشش بنزین بر روی قطعات داغ فلزی یا پلاستیکی، به‌راحتی خودرو را به آتش می‌کشد. بنابراین، اگر در اطراف اتومبیل خود لکه‌های بنزین مشاهده کردید، به‌سرعت سیستم سوخت‌رسانی خودرو را مورد بررسی قرار دهید و نقص را برطرف کنید.
جمع‌بندی
به جز مواردی که خودرو توسط افراد ثالث به طور عمدی آتش می‌گیرد، در سایر مواقع، دلیل ایجاد آتش‌سوزی، نقص فنی خودرو است. این نقایص در سیستم برق، سوخت‌رسانی یا روان‌کاری خودرو رخ می‌دهند و با ترکیب چند عامل دیگر، موجب ایجاد آتش‌سوزی می‌شوند. بنابراین، نگه‌داری دقیق و اصولی خودرو و رفع مشکلات در ابتدای کار، می‌تواند خودرو را از خطر آتش‌سوزی در امان نگه دارد. به همین دلیل، توصیه می‌شود در صورت وقوع هرگونه نشتی، دود یا حرارت غیرطبیعی، خودرو را نزد یک تعمیرکار خبره ببرید و نسبت به رفع ایرادات آن اقدام کنید.
بیشتر بخوانید
- تفاوت صافکاری با رنگ و صافکاری بی‌رنگ چیست؟
- دلایل استفاده از کاتالیست اگزوز
- خودروی بنزینی بهتر است یا دوگانه سوز؟
- ۷ نشانه وجود آب در باک بنزین
- نشتی بنزین و دلایل سوراخ شدن باک
- تشخیص خرابی سنسور دریچه گاز و دلایل آن
