فیلرگیری چیست و چه کاربردی دارد؟

فیلرگیری چیست و چه کاربردی دارد؟ آیا با فیلرگیری موتور خودرو آشنایی دارید؟ باید گفت که بسیاری از قطعات خودرو به منظور آنکه بتوانند وظیفه خود را به درستی انجام دهند و طول عمر آن‌ها زودتر از موعد به سر نرسد، نیاز دارند تا به یک میزان لقی استاندارد با دیگر قطعات مجاور خود در تماس باشند تا موتور اتومبیل بتواند به صورت روان و با کارکردی کاملا منظم، وظیفه خود را انجام دهد.

فیلر زدن نیز تنظیم یکی از انواع این لقی‌هاست که در صورت عدم تنظیم استاندارد، منجر به بد کارکردن موتور، ریپ زدن، افزایش مصرف سوخت، کاهش عمر موتور، ساییدگی اجزای سرسیلندر و برخی اشکالات دیگر خواهد شد. در ادامه مطلب می‌خواهیم ببینیم که فیلرگیری چیست و چه کاربردی دارد؟ بنابراین اگر می‌خواهید با مبحث فیلر زدن بیشتر آشنا شوید، لطفا این مقاله فنی و آموزشی از همراه مکانیک را مطالعه کنید.

فیلر چیست؟

پیش از آنکه به سراغ مبحث فیلرگیری برویم ابتدا باید ببینیم که خود فیلر به چه معناست. کلمه feeler به یک ابزار مکانیکی شامل ورقه‌های نازک فلزی گفته می‌شود که هر کدام از این ورقه‌ها ضخامت مشخصی دارند و می‌توان با استفاده از آن‌ها میزان فاصله بین اجزای داخلی موتور را به طور نسبتا دقیق سنجید.

فیلرگیری چیست؟

حالا که با ابزار فیلر آشنا شدید، می‌توان دقیق‌تر در رابطه با عملیات فیلرگیری صحبت کرد. اگر با اجزای سرسیلندر آشنا باشید، می‌دانید که سوپاپ‌های نصب‌شده روی سرسیلندر توسط بادامک‌های میل‌سوپاپ به طور مدام باز و بسته می‌شوند. حال امکان دارد که بادامک‌ها به صورت مستقیم روی استکانی سرِ سوپاپ ضربه وارد کنند و یا به طور غیرمستقیم با انگشتی یا اسبک نصب‌شده روی سرسیلندر در ارتباط باشند.

 اسبک‌ها قطعات فلزی هستند که از یک طرف با بادامک‌های میل‌سوپاپ در ارتباطند و در سمت دیگر با سوپاپ تماس پیدا می‌کنند. به منظور آنکه عملیات تایمینگ موتور به نحو دقیق و کامل صورت پذیرد، باید یک میزان لقی استاندارد بین سر سوپاپ تا انتهای اسبک در نظر گرفته شود؛ چراکه در زمان سرد بودن موتور، فاصله میان این دو به دلیل انبساط دمایی نسبت به زمانی که موتور کاملا گرم است، متفاوت خواهد بود. بنابراین درصورتی‌که لقی بین سر سوپاپ و اسبک به طور استاندارد تنظیم نشود، زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها یا میزان حرکت این قطعات نسبت به حالت استاندارد تفاوت پیدا خواهد کرد. بنابراین ممکن است عملیات چهارگانه مکش، تراکم، انفجار و تخلیه سیلندر دچار خدشه شود. در این حالت ضمن آنکه سروصدای موتور بیشتر خواهد شد، توان پیشرانه، کشش خودرو و مصرف سوخت نیز تحت تاثیر منفی قرار خواهد گرفت.

به همین دلیل است که خودروهای دارای اسبک غیرهیدرولیک در فواصل زمانی مختلف نیاز به فیلرگیری پیدا می‌کنند. البته امروزه عملیات فیلرگیری به صورت خودکار از طریق تایپیت‌های هیدرولیک انجام می‌شود و خودروهای جدید دیگر نیازی به فیلرگیری ندارند. اما همچنان ماشین‌های قدیمی‌تر مثل پیکان و پرایدهای تولید شده در قبل از دهه ۹۰ به فیلرگیری نیازمند هستند.

روش فیلرگیری

اصولا روش فیلرگیری بر حسب نوع موتور می‌تواند متفاوت باشد، اما اگر بخواهیم به طور کلی به این قضیه اشاره کنیم، باید گفت که ابتدا لازم است سوپاپ‌های خانه شماره ۱ را در یک موتور چهار سیلندر نظیر موتور پراید، به حالت قیچی درآورد. وضعیت قیچی به زمانی گفته می‌شود که سوپاپ دود سیلندر شماره ۱ کاملا بسته باشد و سوپاپ هوای مقابل آن در آستانه باز شدن قرار داشته باشد. در این حالت می‌شود گفت که خانه شماره یک در وضعیت قیچی قرار دارد و سپس می‌توان به فیلرگیری سوپاپ‌های خانه شماره ۴ و همچنین سوپاپ هوای سیلندر شماره ۳ و دود خانه شماره دو پرداخت. برای فیلرگیری سایر سوپاپ‌های باقیمانده نیز باید به صورت برعکس ابتدا سیلندر شماره ۴ را به حالت قیچی درآورد و همین فرآیند را روی سوپاپ‌های سیلندر شماره یک و دیگر سوپاپ‌های خانه شماره ۲ و ۳ انجام داد.

علائم فیلر گیری نامناسب

از آن‌جا که فیلرگیری یکی از تنظیمات حیاتی در موتور است که دقت بالایی نیاز دارد. هرگونه خطا در تنظیم لقی سوپاپ‌ها—چه بیشتر از حد استاندارد باشد و چه کمتر—می‌تواند نظم کار موتور را برهم بزند. اگر فیلر سوپاپ مشکل داشته باشد، دو حالت پیش خواهد آمد؛ حالتی که فیلر بیش از حد شل باشد و حالتی که سف باشد.در ادمه هر دو را توضیح می‌دهیم:

اگر فیلر شل باشد چه اتفاقی می افتد؟

اگر فیلر سوپاپ شل باشد یعنی لقی سوپاپ‌ها بیشتر از مقدار استاندارد تنظیم شده باشد، موتور علائم مشخصی از خود نشان می‌دهد. در این حالت، قطعات درگیر در باز و بسته شدن سوپاپ‌ها با فاصله اضافی کار می‌کنند و همین موضوع باعث ایجاد صدای تیک‌تیک یا تق‌تق از ناحیه سرسیلندر می‌شود؛ صدایی که معمولاً هنگام روشن بودن موتور و به‌ویژه در حالت سرد شدت بیشتری دارد. شل بودن فیلر همچنین باعث می‌شود سوپاپ‌ها کامل باز نشوند و جریان هوا و دود در موتور محدود شود.

پیامد این وضعیت، کاهش قدرت و شتاب موتور و بد کار کردن آن در دورهای مختلف است. از طرفی، احتراق ناقص و ورود هوای ناکافی به سیلندر باعث افزایش مصرف سوخت و ناپایداری عملکرد موتور می‌شود. در نهایت، شل بودن فیلر به دلیل ضربه‌خوردن مداوم قطعات، می‌تواند موجب افزایش استهلاک میل‌سوپاپ، تاپت‌ها و اجزای سرسیلندر شده و در صورت بی‌توجهی طولانی‌مدت، هزینه‌های تعمیراتی قابل‌توجهی ایجاد کند.

اگر فیلر سفت باشد چه می‌شود؟

اگر فیلر سوپاپ سفت باشد یعنی لقی سوپاپ‌ها کمتر از مقدار استاندارد تنظیم شده باشد، موتور با مشکلات جدی‌تری نسبت به فیلر شل مواجه می‌شود. در این حالت سوپاپ‌ها به‌طور کامل بسته نمی‌شوند و همین موضوع باعث کاهش کمپرس موتور و ضعف شدید در احتراق می‌گردد. نتیجه آن کاهش محسوس قدرت و شتاب، ریپ‌زدن، لرزش در حالت درجا و سخت روشن شدن موتور است.

از آنجا که سوپاپ دائماً نیمه‌باز می‌ماند، گرمای بیشتری دریافت می‌کند و امکان خنک‌شدن کامل ندارد؛ به همین دلیل ادامه رانندگی با فیلر سفت می‌تواند باعث سوختن لبه سوپاپ‌ها شود که یکی از پرهزینه‌ترین خرابی‌های موتور به شمار می‌آید. علاوه بر این، احتراق ناقص و خروج ناقص گازهای داغ موجب داغ کردن موتور، افزایش مصرف سوخت و کارکرد ناپایدار می‌شود. در مجموع، فیلر بیش از حد سفت خطری پنهان اما بسیار جدی است که باید سریعاً تنظیم شود تا از آسیب‌های سنگین به سرسیلندر و مجموعه سوپاپ‌ها جلوگیری گردد.

اگر فیلر گیری نکنیم چه می‌شود؟

اگر فیلر گیری در دوره‌ی توصیه‌شده انجام نشود، به‌تدریج لقی سوپاپ‌ها از حالت استاندارد خارج شده و موتور از تنظیم می‌افتد. این وضعیت ابتدا با کاهش راندمان، افت قدرت و افزایش مصرف سوخت خود را نشان می‌دهد؛ زیرا سوپاپ‌ها دیگر به‌طور کامل باز یا بسته نمی‌شوند و جریان هوای ورودی و خروجی مختل می‌شود.

بی‌توجهی طولانی‌مدت به فیلرگیری می‌تواند موجب داغ کردن موتور، ایجاد صدای تق‌تق در ناحیه سرسیلندر، لرزش موتور و احتراق ناقص شود. اگر لقی بیش از حد کم گردد، سوپاپ به‌درستی بسته نشده و در اثر تماس مداوم با گازهای داغ، دچار سوختگی می‌شود. این مشکل یکی از پرهزینه‌ترین خرابی‌های موتور است و ممکن است نیاز به تعویض سوپاپ، تراش سرسیلندر یا حتی تعمیر اساسی موتور داشته باشد.

در مجموع، انجام ندادن فیلرگیری به‌موقع نه‌تنها باعث کاهش کارایی خودرو می‌شود، بلکه در درازمدت استهلاک موتور را افزایش داده و هزینه‌های تعمیرات را به‌طور چشمگیری بالا می‌برد. بنابراین، رعایت دوره‌های سرویس و فیلرگیری منظم، نقش مهمی در حفظ سلامت و عمر موتور خودرو دارد.

سخن آخر

در پایان مقاله « فیلرگیری چیست و چه کاربردی دارد؟ » لازم است یادآوری کنیم که اکثر خودروهای جدید مجهز به تایپیت هیدرولیک‌های اتومات هستند و نیازی به فیلرگیری ندارند، اما خودروهای قدیمی‌تر مثل پرایدهای تولید شده در سال‌های قبل از دهه ۹۰ ، پیکان، پژو آردی و… جهت کاهش سروصدای موتور و بهبود راندمان نیاز دارند تا در فواصل زمانی نه‌چندان طولانی مورد فیلرگیری قرار بگیرند. بنابراین توصیه می‌کنیم که حتما مبحث فیلرگیری این موتورها را جدی بگیرید تا اتومبیل شما بازده فنی بهتر، سروصدای کمتر و مصرف سوخت مناسب‌تری داشته باشد.