آیا به راننده مقصر هم دیه تعلق می‌گیرد؟

غرامت بیمه به رانندگان مقصر به چه صورت است،  چه قوانینی را شامل می‌شود و چه مدارکی برای پرداخت تعهدات بیمه حوادث به راننده مقصر مورد نیاز است؟ به‌دلیل کم‌کاری‌های موجود در بخش تأمین ایمنی برخی از خودروها و وجود جاده‌های غیراستاندارد، متاسفانه سالانه شاهد تعداد قابل توجهی از تصادفات جاده‌ای و خسارات جانی و مالی هستیم. البته خسارات مالی تصادفات رانندگی، تاحدودی از طریق بیمه قابل جبران است؛ اما خسارات جانی، بحث مجزایی خواهد داشت.

اگرچه این موضوع در مورد راننده مقصر در تصادف نیز متفاوت خواهد بود، ولی به‌هرحال شخص خسارت‌دیده نیز باید تا حدودی امکان جبران خسارت را داشته باشد. شاید برای شما مخاطبین عزیز این سوال پیش بیاید که «آیا به راننده مقصر هم دیه تعلق می‌گیرد؟» در این مقاله از سری مقالات مجله همراه مکانیک، قصد داریم به پاسخ این سوال و چگونگی پرداخت غرامت بیمه به رانندگان مقصر بپردازیم.

پرداخت غرامت بیمه به رانندگان مقصر

شرایط پرداخت دیه به راننده مقصر در ادامه مورد بحث قرار خواهد گرفت. بیمه شخص ثالث، برای دریافت خسارت‌های واردشده در حوادث و تصادفات رانندگی برای اشخاص ثالث خودرو در نظر گرفته شده ‌است؛ راننده و سرنشینان خودرو جزو مشمولین بیمه شخص ثالث قرار می‌گیرند و باید غرامت جانی را در صورت وقوع تصادف و بروز آسیب‌های جانی از شرکت بیمه دریافت کنند.

اما آیا این قانون به‌صورت یکسان در مورد خودروی آسیب‌دیده و خودروی مقصر انجام می‌شود؟ در پاسخ به این سؤال، باید بگوییم که تمام غرامت بیمه برای راننده خودروی آسیب‌دیده، راننده مقصر و سرنشینان هر دو طرف تصادف لحاظ می‌شود؛ اما پرداخت این غرامت برای راننده مقصر، با استثنائات و شرایط قانونی صورت می‌پذیرد.

قبل از سال 95، بیمه شخص ثالث فقط در جهت رفع آسیب‌های سرنشینان خودرو عمل ‌می‌کرد و برای راننده مقصر در تصادف نیز، طبق پوشش بیمه حوادث راننده، غرامت پرداخته می‌شد؛ اما مطابق با قانون جدید بیمه راننده مقصر، در تاریخ 1 مرداد 1395 شمسی در جهت حمایت از رانندگان مقصر در تصادفات جاده‌ای، پس از اجرایی‌شدن این قانون، بیمه شخص ثالث برای جبران غرامت جانی و رفع آسیب‌های وارده به راننده مقصر نیز تعلق خواهد گرفت. این قانون از تاریخ 23 مرداد ماه سال 1395 لازم‌الاجرا شده است و در کنار مزایایی که برای رانندگان دارد، می‌تواند معایبی مانند بی‌احتیاطی‌های راننده را در پی داشته باشد و عملا نوعی حاشیه امن برای آن‌ها ایجاد کند.

درواقع، در گذشته و قبل از تصویب قانون سال 95، بر اساس مقررات بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اگر مقصربودن راننده در یک تصادف اثبات می‌شد، بیمه شخص ثالث به وی تعلق نمی‌گرفت؛ به‌همین دلیل، راننده مقصر باید برای جبران غرامت بدنی و جانی از تعهدات بیمه حوادث راننده بهره می‌برد. تعهدات بیمه حوادث راننده و سرنشین، به‌همراه بیمه شخص ثالث به خودرو تعلق می‌گرفت و به راننده عرضه می‌شد. به همین دلیل، راننده مقصر باید از پوشش بیمه حوادث غرامت را دریافت می‌کرد. البته نحوه پرداخت این نوع غرامت به راننده مقصر نیز شرایط و استثنائات خاص خود را دارد. به‌عنوان مثال، راننده مقصر باید گواهینامه مجاز را داشته باشد و غرامت جانی شدیدی چون نقص عضو جزئی یا کلی یا ازکارافتادگی دائم یا فوت وی در اثر تصادف حادث شود.  

اما براساس ماده 3 قانون مصوب بیمه اجباری خسارت‌های واردشده به شخص ثالث از سوی اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل بیمه مرکزی، راننده مقصر مجاز به دریافت میزان حداقل دیه از بیمه حوادث خواهد بود. به‌ همین دلیل، در قانون جدید بیمه مرکزی و برای حمایت بیشتر از خانواده راننده مقصر در صورت بروز اتفاقات غیرقابل جبران، این مهم و امر حمایتی میسر شده است.

البته به‌ دلیل تصویب قانون جدید بیمه شخص ثالث، پرداخت خسارت راننده مقصر، چند سالی است که انجام می‌شود. قبل از سال 95، فقط غرامت نقص عضو و فوت به راننده مقصر پرداخت می‌شد؛ اما در قانون جدید، هزینه‌های پزشکی و دیه جراحات جزئی و کلی نیز در کنار نقص عضو و غرامت فوت به مسبب حادثه تصادف پرداخت می‌شود.

محاسبه میزان غرامت بیمه به رانندگان مقصر

نحوه محاسبه دیه راننده مقصر در ادامه شرح داده می شود و خواهید دید دیه راننده مقصر حادثه چگونه محاسبه می‌شود. بر اساس مصوبه جدید قانون بیمه مرکزی، مبنای محاسبه میزان جبران غرامت جانی راننده مقصر، برابر با ارش جرح خسارت بدنی یا معادل دیه فوت یک فرد در ماه غیرحرام است. بر همین مبنا و طبق قانون جدید که توسط شورای نگهبان نیز تائید شده‌ است، معیار محاسبه و پرداخت خسارت جانی به راننده مسبب حادثه در صورت داشتن گواهینامه معتبر رانندگی، برابر با مبلغ دیه یک مرد مسلمان در ماه غیرحرام خواهد بود.

تعریف ارش جرح طبق ماده 446 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92، دیه غیرمقدری است که میزان آن در قانون تعیین نشده است و دادگاه میزان آن را از لحاظ کیفیت، نوع جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ‌علیه و میزان خسارت وارده با درنظرگرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس تعیین می‌کند.

درواقع، پرداخت غرامت بیمه به رانندگان مقصر، منوط به داشتن گواهینامه معتبر و مربوط به وسیله نقلیه مربوطه است. اگر این مدرک وجود نداشته باشد، راننده مقصر نمی‌تواند دیه و خسارتی از بیمه دریافت کند. 

البته اگر تصادف و حادثه در ماه‌های حرام سال اتفاق افتاده باشد، این میزان پرداختی بیمه راننده مقصر، برابر با همان دیه ماه غیرحرام خواهد بود. برخی از صاحب‌نظران در حوزه کارشناسی امور بیمه‌، این مسئله را یک نقص در این قانون تلقی می‌کنند و معتقد هستند که باید در ماه‌های حرام نیز مانند دیگر رانندگان با آنان برخورد شود. مبلغ دیه برای سال 99، برابر با 330 میلیون تومان در ماه‌های غیرحرام و 440 میلیون تومان در ماه‌های حرام در نظر گرفته شده‌است؛ اگرچه این محاسبه و قانون بر طبق استثنائات بیمه مرکزی قابل تغییر خواهد بود؛ به این صورت ‌که اگر صاحب وسیله نقلیه در زمان خرید بیمه‌نامه، سرمایه بیمه حوادث خودرو را بیشتر از مقدار دیه ماه‌های غیرحرام تعیین کند و میزان حق بیمه را پرداخت کرده باشد، هنگام بروز این اتفاق، سرمایه بیمه نیز در میزان محاسبه مبلغ خسارت تحت عمل قرار خواهد گرفت و در محاسبه میزان غرامت برای راننده مقصر، عملی خواهد شد.

البته قابل ذکر است که قبل از تصویب این قانون، هزینه معالجه یا ارش جرح و دیه به راننده مقصر تعلق نمی‌گرفت که خوشبختانه با تدوین آیین‌نامه جدید در دولت و تصویب قانون جدید، پرداخت هزینه معالجه و دیه و ارش جرح، بخشی از هزینه‌های این اتفاق ناگوار را برای راننده مقصر کمتر می‌کند.

اما در مورد پرداخت دیه و سایر هزینه‌ها به راننده مقصر، بیمه‌گذار مکلف است که طبق ماده 9 قانون بیمه حوادث رانندگان مقصر، حداکثر تا 60 روز، تصادف رخ‌داده را به شرکت بیمه (بیمه‌گر) اطلاع دهد. چنان‌چه تأخیری رخ دهد، بیمه‌گذار و راننده خودرو مکلف هستند که ضمانت اجرایی به شرکت بیمه ارائه دهند؛ اما در مورد تاریخ پرداخت غرامت به راننده مقصر نیز براساس ماده 11 قانون بیمه حوادث رانندگان مقصر باید گفت که بیمه‌گر موظف است بعد از تکمیل مدارک موردنیاز شرکت بیمه از سوی بیمه‌گذار، حداکثر تا طی 20 روز مبلغ غرامت را به بیمه‌گذار پرداخت کند.

مدارک لازم برای پرداخت تعهدات بیمه حوادث راننده مقصر

در ادامه مبحث غرامت بیمه به رانندگان مقصر در رابطه با مدارک  مورد نیاز برای پرداخت دیه راننده مقصر توسط شرکت بیمه صحبت خواهیم کرد.

باید برخی اسناد و مدارک موجود باشد تا شرکت‌های بیمه‌ای بر اساس آن‌ها، مسائل کارشناسی مربوط به بیمه را انجام دهند. این اسناد و مدارک شامل موارد زیر است:

1. ارائه گواهینامه رانندگی و کارت مشخصات خودروی مقصر
2. مدرک استعلام وجود بیمه‌نامه و صورت حساب پرداخت حق بیمه برای راننده
3. ارائه مدرک بیمه‌نامه خودرو
4. اصل برگه خسارت
5. ارائه تصویر کروکی پلیس راهور از تصادف یا نظریه کارشناسی دادگستری
6. صورت‌جلسه اولیه یگان انتظامی برای محل وقوع تصادف
7. ارائه گزارش یگان انتظامی و اوراق بازجویی از تصادف

در صورت نقص عضو راننده مقصر، باید مدارک دیگری نیز علاوه ‌بر موارد گفته‌شده در بالا برای بیمه ارائه شود:

1. برگه پزشک قانونی یا پزشک معتمد بیمه‌گر در خصوص نوع و میزان صدمات واردشده به راننده مقصر
2. برگه صورت‌حساب هزینه‌های بیمارستان و مدرک بالینی مقصر تصادف
3. ارائه برگه رای منع تعقیب

در صورت فوت راننده مقصر، ارائه مدارک زیر نیز ضروری است:

1. مدرک برابر با اصل معاینه جسد
2. مدرک برابر با اصل شناسنامه و کارت ملی باطل‌شده راننده فوت‌‎شده
3. مدرک برابر با اصل گواهی فوت راننده
4. مدرک برابر با اصل جواز دفن صادرشده با تائید پزشکی قانونی
5. تصویر گواهی انحصار وراثت نامحدود شخص

پرداخت هزینه‌های پزشکی راننده مقصر از بیمه تکمیلی

در ادامه مطلب غرامت بیمه به رانندگان مقصر به پرداخت هزینه‌های پزشکی راننده مقصر از بیمه تکمیلی خواهی پرداخت. چنان‌چه شرایط دریافت هزینه‌های پزشکی راننده مقصر از بیمه شخص ثالث شامل حال راننده مسبب حادثه نشود، یعنی راننده مقصر، بیمه‌نامه شخص ثالث و گواهینامه رانندگی نداشته یا تاریخ اعتبار آن گذشته باشد، می‌تواند برای دریافت هزینه‌های پزشکی از بیمه تکمیلی استفاده کند.

درواقع، بیمه شخص ثالث و بیمه تکمیلی به‌صورت جایگزین یکدیگر استفاده می‌شوند. اگر راننده امکان دریافت هزینه‌ها را از بیمه شخص ثالث داشته باشد، دیگر امکان دریافت و استفاده از بیمه تکمیلی را نخواهد داشت؛ اما درصورتی‌که به‌دلیل عدم وجود مدارک لازم، نتواند از بیمه شخص ثالث بهره گیرد، بیمه تکمیلی یک موقعیت مناسب برای جبران هزینه‌های درمانی راننده مقصر خواهد بود. بنابراین، توصیه می‌شود برای اطمینان از پوشش بیمه‌ای خود در موارد حادثه، بیمه تکمیلی را نیز در بیمه‌های خود داشته باشید.