گیرپاژ موتور یکی از دردآورترین مفاهیمی است که مکانیک‌ها خطاب به صاحبان خودروهای مراجعه‌کننده به تعمیرگاه بر زبان می‌آورند. گیرپاژ یا قفل‌شدن موتور، ازجمله مهلک‌ترین عیوب اساسی پیشرانه خودروهای احتراقی به شمار می‌رود و تعمیرات آن، هزینه بسیار زیادی را بر مالک خودرو تحمیل خواهد کرد.
در این مقاله از سری مطالب فنی مجله خودروی همراه مکانیک، به بررسی گیرپاژ موتور و راه‌های بروز آن و پیش‌گیری از آن خواهیم پرداخت. به‌منظور آن‌که تا حد امکان از شر این عیب اساسی در امان بمانید، بهتر است مقاله پیش رو را مطالعه بفرمایید.
قفل‌شدن یا گیرپاژ موتور چیست؟
به جهت آن‌که موتور خودرو قادر باشد به وظیفه خود عمل کند، نیاز است که مجموعه میل‌لنگ، شاتون پیستون و میل‌سوپاپ‌ها به‌صورت روان حرکت چرخشی یا انتقالی انجام دهند. هر عاملی که باعث شود این مجموعه قابلیت دوران یا حرکت روان خود را نداشته باشد، به‌نوعی موجب قفل‌شدن موتور خواهد شد و فرایند گیرپاژکردن پیشرانه را کلید خواهد زد. با این تفسیر، واضح است که منظور از گیرپاژ موتور یا سوختن آن، همین فرایند قفل‌شدن خواهد بود که منجر به ازکارافتادن بخش‌های اساسی منبع تامین قدرت خودرو می‌شود.
دلایل قفل‌شدن موتور یا گیرپاژ
همان‌طور که احتمالا اطلاع دارید، موتور خودرو برای آن‌که بتواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد، نیاز به روغن یا روان‌کار دارد و دمای آن نیز نباید از یک محدوده مشخص فراتر رود.
محل تلاقی میل‌لنگ و شاتون‌ها و یاتاقان‌ها، توسط لایه‌ای نازک از روغن پوشیده می‌شود تا میل‌لنگ بتواند به‌راحتی دوران خود را ادامه دهد و موتور روشن شود. اگر روغن به هر دلیل به این قسمت‌ها نرسد، اصطکاک فراوان ایجادشده بین میل‌لنگ و یاتاقان‌ها، خیلی زود موجب خرابی این بخش‌ها خواهد شد و اصطلاحا، موتور گیرپاژ یا قفل خواهد کرد. هم‌چنین اگر روغن از کیفیت مناسب برخوردار نبوده یا کثیف شده باشد، احتمال قفل‌شدن میل‌لنگ وجود خواهد داشت.
از طرف دیگر، افزایش بیش‌ازحد دمای پیشرانه نیز موجب انبساط قطعاتی هم‌چون یاتاقان‌ها، میل‌لنگ و پیستون‌ها خواهد شد. این مسئله، کم شدن لقی استاندارد این قطعات را نتیجه می‌دهد و لایه روغن میان آن‌ها را از بین خواهد برد. واضح است که در این صورت نیز میل‌لنگ و شاتون‌ها، توانایی لغزش روان در یک بستر را نخواهند داشت و بروز عیب قفل‌کردن یا سوختن موتور محتمل خواهد بود.
هم‌چنین افزایش دما، منجر به افزایش حجم پیستون درون سیلندر شده و باعث ساییده‌شدن دیواره‌های این دو قسمت به یکدیگر می‌شود که در صورت شدیدبودن میزان سایش، پیستون و سیلندر دفرمه شده و حرکت پیستون درون سیلندر، متوقف خواهد شد. در این وضعیت نیز موتور قفل می‌شود.
ناگفته نماند که عدم روغن‌رسانی مناسب به سرسیلندر نیز می‌تواند منجر به گیرپاژ میل‌سوپاپ‌ها و ازکارافتادن موتور خودرو شود. البته در این مواقع، بیشتر سرسیلندر آسیب می‌بیند و احتمال بروز ایراد در میل‌لنگ و شاتون‌ها کمتر از میل‌سوپاپ‌ها و سایز اجزای سرسیلندر خواهد بود.
به طور کلی، می‌توان دو عامل روان‌کاری نامناسب ناشی از کمبود روغن یا کاهش کیفیت آن به‌علاوه افزایش دمای موتور نشات‌یافته از عدم فعالیت صحیح سیستم خنک‌کننده را به‌عنوان دو علت اصلی قفل‌شدن موتور خودرو در نظر گرفت.
راه‌های تشخیص گیرپاژ موتور
اگر موتور خودرو قفل شود، همان‌طورکه انتظار می‌رود، دیگر روشن نخواهد شد و میل‌لنگ و سایر اجزای چرخشی آن، به‌راحتی قبل به دوران درنخواهند آمد.
در مرحله پیش از گیرپاژ کامل، موتور علائمی هم‌چون صدای یاتاقان (شبیه تق‌تق) از خود بروز می‌دهد؛ هم‌چنین امکان دارد بوی روغن سوخته نیز به مشام برسد. خروج دود آبی‌رنگ نیز که نشان از روغن‌‌سوزی است، نشانه دیگری است که می‌تواند شما را نسبت به گیرپاژ موتور در آینده هشیار کند. روشن‌شدن چراغ چک، چراغ روغن و چراغ استپ موتور نیز از دیگر علائم هشداردهنده در زمینه گیرپاژ موتور خواهند بود که باید حتما به آن‌ها توجه شود.
راه‌های جلوگیری از سوختن یا قفل‌شدن موتور
همان‌طورکه اشاره شد، دو عامل روان‌کاری مناسب و دفع گرمای موتور، می‌توانند به طور عمده مانع گیرپاژ پیشرانه خودروها شوند؛ بنابراین، توصیه می‌شود ضمن استفاده از روغن و فیلتر باکیفیت، همواره در بازه‌های زمانی نه‌چندان طولانی، نسبت به تعویض روغن موتور و فیلتر آن اقدام کنید؛ هم‌چنین از سلامت سیستم خنک‌کاری رادیاتور، فن‌ها و غیره نیز اطمینان حاصل کنید تا موتور خودرو همواره در دمای ایده‌آل به فعالیت خود ادامه دهد و هیچ‌گاه بیش از حد داغ نشود. از اعمال فشار بیش از حد و افزایش ناگهانی دور موتور نیز دوری کنید.
جمع‌بندی
با توجه به توضیحات ارائه‌شده، گیرپاژ موتور یا قفل‌شدن آن، می‌تواند به دلایلی هم‌چون عدم روغن‌رسانی مناسب، کاهش کیفیت روان‌کار، افزایش بیش‌ازحد دمای موتور، وجود براده و ناخالصی در روغن، اعمال فشار بیش از حد بر پیشرانه و… رخ دهد. بنابراین، بهتر است همواره نسبت به کیفیت روغن موتور و دمای پیشرانه توجه کافی داشته باشید تا موتور اتومبیل‌تان دچار گیرپاژ یا قفل‌شدگی نشود.
درصورت گیرپاژ موتور، معمولا باید کل پیشرانه از روی اتاق خودرو پیاده و به طور کامل، دمونتاژ شود. قطعاتی هم‌چون میل لنگ، یاتاقان‌ها و پیستون نیز باید تعویض شده و لقی آن‌ها مجددا توسط استاد تراشکار تنظیم شود. این فرآیندT بسیار هزینه‌بر است و فشارهای مالی و احتمالا روحی زیادی بر مالک خودرو وارد خواهند آورد؛ بنابراین، بهتر است توصیه‌های ارائه‌شده در این مقاله را جدی بگیرید تا به دردسرهای ناشی از سوختن موتور اتومبیل دچار نشوید.
بیشتر بخوانید
