استارت نخوردن ماشین همواره به دلیل خوابیدن باتری خودرو رخ نمی‌دهد. بلکه گاهی اوقات جریان برق برای جرقه زدن از سوی باتری به‌خوبی تا شمع‌ها انتقال می‌یابد؛ اما خرابی شمع خودرو باعث می‌شود که عملیات جرقه زدن برای احتراق ترکیب سوخت و هوا صورت نگیرد. در نتیجه خودرو یا روشن نمی‌شود و یا به‌سختی استارت می‌خورد. باید توجه داشته باشید که حتی باکیفیت‌ترین شمع‌ها نیز عمر مفید مشخصی دارند و پس از آن باید به‌فکر تعویض‌شان باشید.
سوال اساسی این است که نشانه‌های خرابی شمع ماشین چیست؟ آیا راهی برای جلوگیری از خراب شدن شمع ماشین وجود دارد؟ اگر برای پیدا کردن پاسخ این سوالات کنجکاو هستید، حتما این مطلب را تا پایان دنبال کنید.
علت خرابی شمع خودرو چیست؟
حفظ سلامت عملکرد موتور از یک سو و همچنین رعایت چند نکته ساده از سویی دیگر کمک می‌کند که جلوی خرابی زودهنگام شمع ماشین گرفته شود. در عین حال باید توجه داشته باشید که این قطعه عمر مفید مشخصی دارد و به‌مرور زمان نیاز به تعویض خواهد داشت. مهم‌ترین دلایل خرابی شمع خودرو عبارت‌اند از:
- افزایش دمای بیش از حد موتور خودرو
- کیفیت پایین سوخت
- نشت روغن روی شمع خودرو
- تجمع دوده سیاه در سطح شمع ماشین
- وارد شدن ضربه به شمع خودرو
- تنظیم نبودن شکاف بین شمع و الکترود آن
- خرابی وایر خودرو
برای روشن شدن موضوع علت خرابی شمع خودرو لازم است که هر یک از موارد فوق را جداگانه بررسی کنیم.
افزایش دمای بیش از حد موتور خودرو
شمع‌ها برای جرقه زدن از یک صفحه الکترود برخوردار هستند که جنس خاصی دارد و در محدوده دمایی مشخصی کار می‌کند. اگر به‌دلیل خرابی سیستم خنک کننده موتور، دمای محفظه احتراق به‌طور غیرعادی افزایش پیدا کند، این اتفاق باعث می‌شود که بسیاری از قطعات داخلی موتور از جمله شمع‌ها در معرض آسیب جدی قرار بگیرند. در نتیجه احتمال خرابی شمع خودرو وجود دارد.
کیفیت پایین سوخت
کیفیت پایین سوخت باعث می‌شود که آلاینده‌ها و همچنین رسوبات بیشتری را از خود بر جای بگذارد. این موضوع قطعا روی سلامت قطعات داخی موتور تاثر منفی دارد. یکی از قطعاتی که احتمال آسیب دیدن آن‌ها به‌دلیل کیفیت پایین سوخت وجود دارد، شمع ماشین است.
نشت روغن روی شمع خودرو
تعمیرکاران مهم‌ترین دلیل خرابی شمع خودرو را نشت روغن موتور به درون محفظه احتراق عنوان می‌کنند. در اثر نشت روغن به‌درون محفظه احتراق، احتمال تماس پیدا کردن آن با سر شمع نیز وجود دارد. اتفاقی که باعث کثیف شدن شمع می‌شود و در نتیجه روی کم و کیف جرقه زنی آن تاثیر منفی می‌گذارد. در کنار نشت روغن، حتما نسبت به روغن‌سوزی در خودرو هم حساس باشید؛ چرا که به‌مرور زمان موجب داغ شدن موتور و آسیب دیدن قطعات آن از جمله شمع می‌شود.
تجمع دوده سیاه در سطح شمع ماشین
یکی دیگر از مهم‌ترین عوامل خرابی شمع خودرو، تجمع دوده سیاه روی سطح آن است. دوده سیاه چیزی جز کربن نیست که به‌عنوان بخشی از آلاینده‌های احتراق شکل می‌گیرد. اگر فیلتر هوا و سوخت را به‌موقع تعویض نکنید، این احتمال وجود دارد که گرفتگی آن‌ها باعث انتقال بخشی از کربن رسوب کردن در سطح آن‌ها به‌درون محفظه احتراق و تمس پیدا کردن با سر شمع خودرو شود.
جدای از این مورد باید به کثیف بودن نازل پاشش سوخت انژکتور، ترکیب نامناسب سوخت و هوا و عدم حرکت دادن طولانی مدت خودرو به‌عنوان عوامل دیگری یاد کرد که سبب نشستن دوده سیاه روی سطح شمع می‌شود. تجمع این رسوب روی سطح الکترودهای شمع، باعث می‌شود که جرقه‌زنی آن مختلف شود.
وارد شدن ضربه به شمع خودرو
وارد شدن ضربه به ماشین در اثر تصادف می‌تواند باعث خراب شدن شمع ماشین مانند هر قطعه دیگری در موتور شود.
تنظیم نبودن شکاف بین شمع و الکترود آن
برای اینکه عملیات جرقه‌زنی در شمع به‌درستی صورت بگیرد، لازم است که شوک الکتریکی در اختلاف پتانسیل مناسب بین شمع و الکترود جانبی آن انتقال پیدا کند. این اتفاق تنها در صورتی رخ می‌دهد که شکاف بین شمع و الکترود جانبی آن با فاصله مناسب تنظیم شود. اگر این فاصله بیش از حد باشد، عملیات جرقه‌زنی به‌درستی رخ نمی‌دهد. همچنین در اثر چسبیدن این دو قطعه هم به‌دلیل وارد شدن فشار بیش از حد، احتمال خرابی شمع خودرو وجود دارد.
خرابی وایر خودرو
وایر وظیفه انتقال جریان الکتریکی از باتری به‌سمت شمع را بر عهده دارد. اگر این کابل مشکل پیدا کند، ممکن است که باعث آسیب رسیدن به شمع نیز شود. هر چند که این اتفاق خیلی نادر است؛ اما نباید احتمال وقوع آن را به‌کلی نادیده گرفت.
علائم خرابی شمع ماشین کدامند؟
شما به‌عنوان یک راننده با در نظر گرفتن چند نکته ساده و مهم می‌توانید علائم خرابی شمع خودرو را تشخیص دهید. شاید نتوانید مشکل را برطرف کنید؛ اما قطعا در مراجعه به تعمیرگاه، با توضیحاتی که به تعمیرکار می‌دهید، پیدا کردن مشکل و روند برطرف کردن آن را تسهیل می‌کنید. در همین راستا مهم‌ترین نشانه های خرابی شمع ماشین را میتوان به‌صورت زیر برشمرد:
- استارت نزدن یا مشکل در استارت خودرو
- افت قابل توجه شتاب خودرو
- تغییرات ناگهانی دور موتور خودرو
- افزایش مصرف سوخت
- روشن شدن چراغ چک
- سروصدای غیرعادی ماشین در حالت درجا
- خارج شدن دود غلیظ تیره از اگزوز خودرو
- وجود آثار ترک خوردگی و شکستگی در بدنه شمع
- عوض شدن رنگ چینی شمع
برای اینکه هر یک نشانه‌های خراب شدن شمع ماشین را بهتر درک کنید، لازم است که در این قسمت توضیحات مختصری درباره آن‌ها ارائه کنیم.
استارت نزدن یا مشکل در استارت خودرو
وقتی خودرو سخت استارت می‌خورد یا علی‌رغم استارت خوردن، روشن نمی‌شود، در کنار خوابیدن باتری باید روی خرابی شمع خودرو حساس شوید. اگر شمع آسیب دیده باشد، عملیات جرقه‌زنی در موتور با اختلال روبه‌رو می‌شود. در نتیجه طبیعی است که خودرو روشن نشود یا پس از چند بار استارت زدن، به‌سختی روشن شود.
افت قابل توجه شتاب خودرو
یکی از پارامترهای موثر در شتاب‌گیری خودرو، تنظیم بودن زمان جرقه زنی شمع‌ها در موتور است. هر خودرو مجموعه‌ای از سنسورها را برای کنترل کردن این فرآیند در خود جای می‌دهد. معمولا در صورت خرابی شمع ماشین، نظم زمانی جرقه زنی به‌هم می‌خورد. اتفاقی که باعث افت راندمان موتور و در نتیجه کاهش قابل توجه شتاب ماشین می‌شود.
تغییرات ناگهانی دور موتور خودرو
خرابی شمع خودرو باعث می‌شود که فرآیند ترکیب سوخت و هوا در موتور به‌هم بریزد. در نتیجه این اتفاق ممکن است که موتور هوای بیش از حدی را به داخل محفظه احتراق مکش کند. یکی از تبعات این اتفاق، نوسان شدید دور موتور خودرو حین رانندگی است.؛ چراکه سرعت انتقال نیرو در موتور کاهش پیدا می‌کند. بنابراین ممکن است در حالی که شما پای خود را روی پدال گاز فشار می‌دهید، موتور پاسخ درستی به فرمان‌تان نمی‌دهد و دائما دور موتور افزایش و کاهش پیدا می‌کند.
افزایش مصرف سوخت
خراب شدن شمع فرآیند احتراق در موتور را مختل می‌کند. موضوعی که ممکن است ترکیب سوخت و هوا در محفظه احتراق موتور را با مشکل روبه‌رو کند. بدیهی است که برای جبران افت شتاب خودرو، مصرف سوخت افزایش یابد. هر راننده بعد از چند بار سوار شدن به یک خودرو متوجه می‌شود که میزان مصرف تقریبی سوخت در آن چقدر است. تغییر در میزان سوخت مصرفی همواره باید به‌عنوان یک نشانه جدی از مشکل در قطعات موتور مانند خرابی شمع خودرو در نظر گرفته شود.
روشن شدن چراغ چک
روشن شدن چراغ چک خودرو را باید به‌عنوان نشانه عمومی از بروز مشکل در خودرو نام برد. احتراق ناقص در موتور باعث می‌شود که سنسورهای مختلف نسبت به عدم عملکرد صحیح احتراق، سیگنال‌های هشداری را در اختیار کامپیوتر خودرو بگذارند. جدای از آن تولید آلاینده بیش از حد به‌دلیل احتراق ناقص، موجب افزایش حجم گازهای عبوری از کاتالیست خودرو می‌شود. بسته به سیستم فنی خودور، در پی هر یک از این اتفاقات، چراغ چک روشن می‌شود. در نتیجه با دیاگ زدن میتوان پی به ایراد احتمالی ماشین برد.
سروصدای غیرعادی ماشین در حالت درجا
معمولا وقتی خودرو در حالت درجا کار می‌کند، سروصدای غیرعادی موتور راحت‌تر قابل تشخیص هستند. تجربه نشان می‌دهد که گاهی اوقات خرابی شمع ماشین با نوعی سروصدای غیرعادی در موتور همراه است که معمولا به‌دلیل احتراق ناقص ایجاد می‌شود. سروصدایی که معمولا با مقداری ارتعاش و تکانه نیز همراه است. در حالت درجا این نشانه‌ها خیلی واضح‌تر احساس می‌شوند.
خارج شدن دود غلیظ تیره از اگزوز خودرو
وقتی شمع به‌درستی عملیات جرقه‌زنی را انجام ندهد، احتراق درون موتور به‌طور کامل شکل نمی‌گیرد. یکی از تبعات احتراق ناقص، تولید بیش از حد کربن مونواکسید و سایر آلایندهای زیست محیطی بیش از حد مجاز است. موضوعی که به‌وضوح با خارج شدن دود سیاه رنگ نسبتا غلیظ از اگزوز خودرو قابل مشاهده است.
یکی دیگر از نشانه‌های احتراق ناقص در موتور، به مشام رسیدن بوی شدید بنزین به‌همراه آلاینده‌های خروجی از اگزوز است. در اثر سوختن ناقص بنزین، بدیهی است که بخشی از سوخت اصلا در فرآیند احتراق دچار واکنش شیمیایی نمی‌شود. به‌همین دلیل ممکن است که بخشی از سوخت به‌سمت اگزوز هدایت شود. در نتیجه شما بوی نسبتا شدید بنزین را از اگزوز احساس خواهید کرد.
وجود آثار ترک خوردگی و شکستگی در بدنه شمع
علائم ظاهری خرابی شمع خودرو نیز در تشخیص زمان مناسب برای تعویض این قطعه به‌شما کمک می‌کنند. اولین نشانه ظاهری خراب شدن شمع ماشین، وجود آثار ترک خوردگی یا شکستگی در چینی سر شمع است. این اتفاق معمولا در اثر وارد شدن ضربه شدید به خودرو رخ می‌دهد. همچنین افزایش دمای بیش از حد موتور هم بعضا ممکن باعث ترک خوردن چینی شمع شود. کیفیت شمع در جلوگیری از بروز این اتفاق نقش بسزایی دارد.
عوض شدن رنگ چینی شمع
یکی دیگر از نشانه‌های ظاهری خرابی شمع ماشین، تغییر رنگ چینی شمع است. در حالت عادی چینی شمع رنگ سفید یا خاکستری دارد. همان‌طور که اشاره کردیم، در اثر خرابی شمع، احتراق ناقص در موتور رخ می‌دهد. به‌همین دلیل ممکن است بخشی از بنزین موجود در محفظه احتراق با شمع تماس پیدا کند. اتفاقی که به‌مرور زمان باعث تیره شدن رنگ چینی شمع می‌شود. نشت روغن به داخل محفظه احتراق و تماس آن با شمع هم باعث قهوه‌ای شدن سر این قطعه می‌شود.
بهترین زمان تعویض شمع خودرو چه موقع است؟
پاسخ این سوال به‌عوامل مختلفی بستگی دارد. از سلامت خودرو گرفته و کیفیت سوخت گرفته تا اصالت و نوع شمع خودرو روی مدت زمان عمر مفید این قطعه تاثیرگذار هستند. برای یک خودرو صفر که از سلامت فنی کامل برخوردار باشد، شمع معمولی چیزی در حدود 40 تا 50 هزار کیلومتر کار می‌کند. این در حالی است که برای خودروهای مدل پایین این محدوده به 30 هزار کیلومتر کاهش پیدا می‌کند.
در عین حال اگر شمع‌های باکیفیت با الکترود پلاتینیوم یا ایریدیوم استفاده کنید، عمر مفید این قطعه افزایش پیدا می‌کند. به‌طوری که معمولا شمع‌های با الکترود پلاتینیوم معمولا حدود 60 هزار کیلومتر کار می‌کنند. این عدد بین شمع با الکترود ایریدیوم به حدود 80 تا 100 هزار کیلومتر هم افزایش می‌یابد.
مراحل تعویض شمع ماشین
تعویض شمع ماشین جزء کارهایی است که اگر کمی دست به آچار باشید و از فنی ماشین سر در بیاورید، شخصا هم می‌توانید از پس آن بربیایید. در غیر این صورت بهتر تعویض شمع خودرو را به مکانیک حرفه‌ای بسپارید. اولین نکته‌ای که باید روی آن تاکید کنیم، خرید شمع باکیفیت و اصل است. فارغ از اینکه کدام نوع شمع را انتخاب می‌کنید، حتما از فروشگاه‌های معتبر محصول مد نظر را تهیه کنید.
اولین گام در تعویض شمع، پیدا کردن موقعیت قرارگیری آن است. این قطعه معمولا در بالای موتور خودرو قرار دارد. به‌همین دلیل دسترسی به آن ساده است. ناگفته نماند که ممکن است در برخی از ماشین‌ها، شمع در جای دیگری تعبیه شود. بعد از پیدا کردن شمع، روی نحوه جدا کردن آن از موتو دقت کنید. این موضوع در جا زدن شمع جدید به شما کمک می‌کند.
برای باز و بسته کردن شمع خودرو باید از یک آچار مخصوص به‌نام آچار شمع استفاده کنید. به‌طور کلی اجرت تعویض شمع و وایر خودرو هم در حال حاضر (زمستان 1402) بسته به نوع خودرو و شمع چیزی در حدود 90.000 تا 400.000 تومان متغیر است.
کلام پایانی
در این مطلب، نشانه‌ها و دلایل خرابی شمع خودرو را بررسی کردیم. شمع یکی از قطعات نسبت ارزان قیمت خودرو است که هزینه تعویض آن هم خیلی زیاد نیست. پیشنهاد می‌کنیم که حتما نسبت به علائم خرابی شمع ماشین حساس باشید. تجربه نشان می‌دهد که بی‌توجهی به خرابی یک قطعه در خودرو معمولا باعث آسیب دیدن سایر قطعات هم می‌شود و هزینه به‌مراتب بیشتری را روی دست شما خواهد گذاشت.
