ایربگ خودرو چیست و چگونه کار میکند؟

مطالعات کارشناسی نشان می‌دهد که ایربگ خودرو به‌تنهایی باعث کاهش 34 درصدی خطر مرگ در تصادفات رانندگی می‌شود. همچنین باز شدن ایربگ ماشین هنگام تصادف در صورت بسته بودن کمربند ایمنی، منجر به کاهش 61 درصدی احتمال تلفات سرنشینان خودرو می‌گردد. باتوجه‌به اهمیت بالای کیسه هوا ماشین در حفظ جان سرنشینان، قصد داریم در مطلب حاضر نحوه عملکرد ایربگ خودرو را بررسی کنیم و به‌سوالات مختلف درباره باز شدن ایربگ در تصادف پاسخ دهیم.

ایربگ چیست؟

ایربگ (‌Airbag) یا کیسه هوا یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی خودرو است. نصب کیسه هوا جلو ماشین از سال 1390 در ایران الزامی شد. ایربگ خودرو هنگام باز شدن شبیه به یک بالشتک عمل می‌کند و مانع از برخورد بدن سرنشین با بدنه داخلی خودرو می‌گردد.

کیسه هوا ماشین از چند لایه پارچه پلیمر نایلونی ساخته می‌شود. پلیمر مورد استفاده در تولید ایربگ سبک بوده و از خاصیت کشسانی برخوردار است. همچنین در برابر پارگی و حرارت مقاومت بالایی نشان می‌دهد. برای جلوگیری از چسبیدن لایه‌های مختلف ایربگ به یکدیگر هنگام باز شدن، روی سطح هر لایه با پودر تالک یا سیلیکون پوشش داده می‌شود. این اقدام احتمال باز نشدن ایربگ در شرایط اضطراری را کاهش می‌دهد.

سیستم ایربگ خودرو از چه بخش‌هایی تشکیل می‌شود؟

هر ایربگ خودرو در یک محفظه کوچک اختصاصی تعبیه می‌شود. سیستم ایربگ خودرو معمولا سه جزء اصلی دارد:‌

1. کیسه هوا

بخشی از سیستم ایربگ ماشین که در هنگام تصادف تحت فشار هوا به‌صورت فوری باد شده و شکل ظاهری مشابه بالشتک پیدا می‌کند، کیسه هوا نام دارد. این کیسه در لایه بیرونی سیستم ایربگ خودرو قرار می‌گیرد. معمولا در سطح کیسه، چند منفذ وجود دارد. پس از باد شدن فوری کیسه هوا به‌مرور هوای موجود از طریق منافذ کیسه تخلیه می‌شود تا مانعی بر سر راه خارج شدن سرنشینان از خودرو وجود نداشته باشد.

2. سنسورهای ایربگ

مهم‌ترین بخش در سیستم ایربگ خودرو، سنسورهای آن است. سنسورها با ارسال به‌موقع اطلاعات به واحد کنترل مرکزی، زمینه باز شدن سریع کیسه هوا در تصادفات را فراهم می‌کنند. بسته به نوع خودرو، تعداد و نوع سنسورهای سیستم ایربگ متفاوت است. اولین و مهم‌ترین نوع سنسورهای ایربگ برای اندازه‌گیری سرعت خودرو کاربرد دارند. این سنسورها معمولا نزدیک چرخ‌ها تعبیه می‌شوند و کاهش ناگهانی و شدید سرعت را تشخیص می‌دهند.

علاوه بر آن، سنسورهای دیگری نیز در بخش‌های داخلی خودرو مانند صندلی‌ها تعبیه می‌شوند. این سنسورها مسئولیت تشخیص حضور فرد در صندلی را بر عهده دارند. به‌عبارت دیگر، اگر فردی در صندلی حاضر نباشد، این سنسور دستور باز شدن کیسه هوا را صادر نمی‌کند.

3. سیستم باد کننده کیسه هوا

سومین بخش سیستم ایربگ خودرو، مسئولیت باد کردن کیسه هوا را بر عهده دارد. این بخش شبیه به یک ژنراتور کوچک است که یک جرقه‌زن در آن وجود دارد. درون جرقه‌زدن، خازن‌هایی وجود دارند که در زمان صدور فرمان باز شدن کیسه هوا، قرص‌های سوخت موجود در سیستم را مشتعل می‌کنند. قرص‌های سوخت موجود در سیستم باد کننده از ترکیب سدیم آزید و نیترات پتاسیم تشکیل می‌شوند. بعد از اشتعال این قرص‌ها، گاز نیتروژن آزاد می‌شود که منجر به باد شدن کیشه هوا در عرضه چند میلی ثانیه می‌گردد. سیستم باد کننده معمولا پشت کیسه هوا در محفظه ایربگ قرار می‌گیرد.

ایربگ خودرو چگونه کار میکند؟

صفر تا صد فرآیند عملکرد ایربگ خودرو تنها چند صدم ثانیه زمان می‌برد. نحوه کار ایربگ خودرو به این صورت است که در مرحله اول، سنسورهای سیستم ایربگ، ضربه‌های ناگهانی وارد شده و کاهش شدید سرعت خودرو را شناسایی و سیگنال‌های هشدار را به ایسیو انتقال می‌دهند. ایسیو نیز در سریع‌ترین زمان ممکن، ضمن پردازش اطلاعات دریافتی، دستور فعال شدن سیستم باد کننده کیسه هوا را صادر می‌کند.

پس از عملیات احتراق در سیستم باد کننده، گاز نیتروژن آزاد شده با فشار و حجم بالا، کیسه هوا را پر می‌کند. به‌این‌ترتیب، کیسه هوا شبیه به یک بالشت حد فاصل بدن سرنشین و بدنه خودرو را پر می‌کند.

اساس نحوه عملکرد ایربگ خودرو بر مهار تکانه ناشی از پرتاب ناگهانی بدن خودرو به‌سمت جلو استوار است. بعد از مهار ضربه اولیه، نیتروژن موجود در کیسه هوا از منافذ سطحی آن خارج می‌گردد. به‌این‌ترتیب بعد از چند ثانیه، کیسه هوا تخلیه و امکان خارج شدن از ماشین برای سرنشین فراهم می‌شود.

ایربگ در کدام قسمت‌های ماشین تعبیه می‌شود؟

همان‌طور که اشاره کردیم، نصب کیسه هوای جلو در همه خودروهای تولید داخل و وارداتی از سال 1390 به بعد در ایران الزامی شد. بنابراین در حال حاضر، همه خودروهای موجود در ایران تولید سال 1390 به بعد، حداقل دو کیسه هوا برای راننده و سرنشین کنار آن وجود دارد. کیسه هوا راننده در فرمان و کیسه سرنشین کناری در قسمت جلو داشبورد تعبیه می‌شود. در تصویر زیر، شماره‌های 2 و 18 محل قرارگیری کیسه هوا جلو در خودرو کوییک را نشان می‌دهند.

علاوه بر آن، در بسیاری از خودرو برای افزایش سطح ایمنی، چند کیسه هوای دیگر نیز به‌کار می‌رود. به‌عنوان مثال می‌توان به کیسه هوای جانبی اشاره کرد که برای جلوگیری از برخورد سرنشین با قسمت‌های کناری بدنه خودرو مانند شیشه‌ها کاربرد دارد. ایربگ جانبی در کنار صندلی خودرو تعبیه می‌شود.

جلوگیری از برخورد سر و گردن سرنشینان با ستون‌های خودرو در تصادفات شدید بسیار مهم است. در برخی از خودروها، کیسه هوای پرده‌ای در امتداد سقف ماشین نصب می‌شود.

سایر کیسه‌های هوا مورد استفاده در خودروها عبارت‌اند از:

• ایربگ زانو (محافظت از زانوی سرنشینان جلو)
• ایربگ وسط (جلوگیری از برخورد راننده و سرنشین کناری)
• ایربگ کمربندی (جلوگیری از آسیب دیدن بدن هنگام قفل شدن کمربند)

در مطلب انواع کیسه هوا در خودرو می‌توانید با عملکرد هر یک از ایربگ‌های معرفی شده آشنا شوید.

سنسور ایربگ کجاست؟

بسته به نوع و تعداد کیسه‌های هوا در ماشین، تعداد و محل قرارگیری سنسورهای ایربگ نیز متفاوت است. مهم‌ترین موقعیت‌های قرارگیری سنسور ایربگ در خودروها عبارت‌اند از:

• سپر جلو
• ستون‌های خودرو
• داخل درب‌ها
• زیر صندلی‌ها

ایربگ در چه سرعتی باز میشود؟

در زمان وقوع تصادف شدید، سرعت خودرو به‌صورت ناگهانی کاهش پیدا می‌کند. به‌گونه‌ای که ماشین متوقف می‌شود. معمولا در چنین شرایطی، وقتی سرعت خودرو به‌صورت ناگهانی به محدوده 25 کیلومتر در ساعت کاهش می‌یابد، شاهد باز شدن ایربگ ماشین هستیم. البته نباید فراموش کنید که عوامل دیگری مانند نوع ضربه، زاویه برخورد و نوع خودرو نیز در باز شدن ایربگ‌ها موثر هستند. از سویی دیگر، بد نیست بدانید که ایربگ با سرعت حدود 300 کیلومتر در ساعت باز می‌شود.

خطرات باز شدن ایربگ خودرو چیست؟

بعضا شاهد آسیب دیدن سرنشینان در اثر باز شدن ایربگ خودرو هستیم. هر چند این اتفاق خیلی رایج نیست؛‌ اما بعضا دیده شده که ایربگ بدون وقوع تصادف به‌صورت ناگهانی باز شود. اتفاقی به‌دلیل وارد شدن شوک به راننده ممکن است تبعات خطرناک داشته باشد.

گاهی اوقات باز شدن سریع ایربگ ممکن است باعث وارد شدن ضربه به سر، گردن یا قفسه سینه سرنشینان ماشین شود. همچنین برخی از افراد به‌خصوص مبتلایان به بیماری‌هایی مانند آسم در اثر آزاد شدن نیتروژن موجود در کیسه هوا با مشکلات تنفسی روبه‌رو می‌شوند.

کيسه هوای سمت سرنشین جلو از کيسه هواي راننده بزرگتر است و با نيروي بيشتري عمل مي‌کند. در صورتي که سرنشین جلو در موقعيت صحيح روي صندلي قرار نگرفته باشد و کمربند ايمني بسته نشده باشد، امکان صدمه ديدن بسيار شديد وجود دارد. نزدیک بودن بیش از حد صندلی جلو به داشبورد هم خطر آسیب دیدن هنگان باز شدن ایربگ را بالاتر می‌برد. کودکان بیش از بزرگسالان در معرض آسیب هنگام باز شدن ایربگ قرار می‌گیرند. به‌همین دلیل است که توصیه می‌شود کودکان را حتما در صندلی عقب ماشین بنشینند.

پس از عمل کردن کيسه‌هاي هوا مجموعه غربيلک فرمان و داشبورد به دلیل انفجار صورت گرفته بسيار داغ هستند و در صورت لمس آنها امکان سوختگي وجود دارد. لذا از تماس با قسمت‌هاي داخلي نگهدارنده کيسه هاي هوا خودداري کنيد.

دلیل باز نشدن ایربگ خودرو در تصادف چیست؟

عمر مفید ایربگ خودرو معمولا حدود 10 سال است. بعد از سپری شدن این دوره، امکان عمل نکردن کیسه هوا در تصادفات بسیار زیاد است. وظيفه چراغ هشدار دهنده کيسه هوا در خودرو اعلام بروز عيب در سيستم ایربگ است. این چراغ با هر بار قراردادن سوییچ استارت در موقعیت ON باید به مدت 5 ثانیه چشمک بزند که در این مدت سیستم را کنترل می‌کند.  

همچنین در بسياري از تصادفات نظير برخوردهاي جانبي يا از عقب، واژگون شدن، اصابت هاي دوم و يا سوم در تصادف‌هاي بين چند خودرو يا تصادف با سرعت هاي پايين، کيسه های هوا نمي‌توانند نقش حفاظتي ايفا کند. به خاطر داشته باشيد کيسه‌هاي هوا فقط در مواردي كه شدت تصادف از روبه‌رو به حدی است که سرنشين به طرف کيسه هوا يا با انحراف ناچيزي به چپ يا راست به سمت آن پرتاپ شود، عمل مي‌کنند.

خرابی سنسورها و خطا در کامپیوتر ماشین نیز در شمار دلایل باز نشدن ایربگ خودرو در تصادفات قرار دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید مطلب “چرا کیسه هوای خودرو موقع تصادف باز نمیشه؟” را مطالعه کنید.

آیا ایربگ باز شده قابل تعمیر است؟

ایربگ ماشین پس از باز شدن دیگر قابل تعمیر نیست و باید حتما تعویض شود. پس از باز شدن کیسه هوا، قطعات مختلف مانند سنسورهای آن آسیب می‌بینند. ضمن اینکه سیستم باد کننده ایربگ نیز یکبار مصرف بوده و کارایی خود را از دست می‌دهد. به‌همین دلیل، باید ضمن رعایت اصول ایمنی نسبت به تعویض ایربگ بعد از باز شدن اقدام کنید.

هزینه تعویض کیسه هوا ماشین چقدر است؟

قیمت ایربگ خودروهای داخلی بسته به نوع و موقعیت قرارگیری در تابستان 1404 بین 3 تا 15 میلیون تومان است. این عدد برای خودروهای خارجی ممکن است به 50 میلیون تومان هم برسد. برای تعویض و برنامه‌ریزی واحد کنترل ایربگ نیز بسته به نوع خودرو باید بین 2 تا 8 میلیون تومان بابت دستمزد بپردازید.

ایربگ عابر چیست؟

یکی از جدید‌ترین سیستم‌های ایمنی که در برخی از خودروها نصب می‌شود، ایربگ عابر (Pedestrain Airbag) است. اولین بار در سال 2012 شرکت ولوو این سیستم را روی یکی از محصولات خود آزمایش کرد. این سیستم برای محافظت از عابران پیاده در تصادف با خودرو استفاده می‌شود. کیسه هوا عابر در زمان تصادف با عابر پیاده در مجاورت با کاپوت ماشین فعال می‌شود. باز شدن این کیسه هوا منجر به کنترل ضربه وارد شده به عابر پیاده در اثر برخورد با ماشین می‌شود و میزان آسیب‌های جسمانی وارد شده به عابر را کاهش می‌دهد.

تعداد کمی از خودروها در حال حاضر این سیستم را دارند. این سیستم نیاز به سنسورهای بسیار دقیق دارد. ضمن اینکه یکی از مشکلات ایربگ‌های عابر، عمل نکردن در سرعت‌های بالا است که معمولا آسیب بیشتری را متوجه عابران پیاده می‌کند. به‌نظر می‌رسد در آینده شاهد مرتفع شدن این مشکل در ایربگ عابر باشیم.

تعداد ایربگ خودروهای موجود در بازار ایران

در جدول زیر می‌توانید تعداد ایربگ برخی از خودروهای تولید داخل، مونتاژی و وارداتی در بازار ایران را مشاهده کنید.

کلام پایانی

آنچه باید درباره کیسه هوا ماشین بدانید را مورد بررسی قرار دادیم. ایربگ خودرو می‌تواند مانع از مرگ و بسیاری دیگر از آسیب‌های جسمانی سرنشینان خودرو هنگام تصادفات شود. آمار رسمی از وضعیت عملکرد ایربگ ماشین در تصادفات ایران وجود ندارد؛ اما مقامات پلیس راهور تاکنون چندین بار در اظهار نظرهای مختلف از آمار بالای عمل نکردن کیسه هوای ماشین‌های تولید داخل در کشور ابراز نارضایتی کرده‌اند. انتظار می‌رود که خودروسازان با جدی گرفتن موضوع ایمنی ماشین‌ها، کیفیت تولیدات خود را ارتقا دهند.